KUZEY AZERBAYCAN’DA AYDINLANMA ÇAĞI VE BOLŞEVİK-TAŞNAK FAALİYETLERİ (1901–1918)
(THE ENLIGHTENMENT EPOCH IN THE NORTHERN AZERBAIJAN AND BOLSHEVIK-DASHNAK ACTIVITIES (1901–1918)
)
|
Author
|
:
Beşir Mustafayev
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
|
|
Number |
:
|
|
Page |
:
|
Özet
XX. yüzyılın başlarında Kafkas toplumlarının tarihi seyrini belirleyen temel kavram milliyetçiliktir. 1901–1906. yıllarda Kafkasya’nın genelinde patlak veren etnik çatışmalar tarihte “Ermeni-Müslüman Savaşı” adını almıştır. Öyle görülüyor ki merkez Bakü ve Gence olmakla, Güney Kafkasya genelinde Türk nüfus aleyhinde gelişme gösteren etnik baskılar Azerbaycan Türklerinin milletleşme anlayışına etkide bulunan en önemli unsur olmuştur. Ancak milli bilincin şekillenmesi için toplumu sürükleyecek aydınlar grubuna gereksinim bulunmaktaydı. Bu yönde Azerbaycan’da ilk siyasi akım 1901’de Bakü’de kurulan “Sosyal Demokrat Derneği”dir. Bunun ardından 1904’te ‘Müslüman Demokrat Müsavat’ cemiyetinin önderliğinde ‘Müslüman Sosyal Demokrat Hümmet’ teşkilatı kurulmuştur. Taşnaksütyun’un örgütlü hareketine karşı dağınık bir halde mücadele etmeye çalışan Müslüman aydın gruplar, özellikle Rus-Ermeni işbirliğinin tehdidine karşı 1905 sonbaharında Gence’de Difâî (savunma) adlı teşkilatı kurarak aralarında birlik oluşturmayı başarmışlardı. Böylece Gence, Kuzey Azerbaycan ulusal hareketinin merkezi oldu. İşte bu dönemden sonra Azerbaycan Türkleri, Rus-Bolşevik, Ermeni-Taşnak güçleriyle mücadele etmek zorunda kalmıştır. <
Anahtar Kelimeler
Azerbaycan, Ermeni, Bolşevik, Taşnak, Difai, Hümmet, Müsavat
Abstract
The nationalism was the main concept which determined the historical course of the Caucasian societies in the begining of XX century. In 1901–1906 the ethnic conflicts which broken out in all Caucasus called by a name as "the Armenian-Muslim War". There is every appearance that the ethnical suppresses denounced to the Turkish population in the all South Caucasus centrically in Baku and Ganja was the most important factor which had influence upon to the comprehension of Azerbaijani Turks’ nationalism. However, there was requirement for the group of intellectuals to take the society forward fort he shape of the national consciousness. In this direction the first political current in Azerbaijan was "The Social Democratic Association" which founded in 1901 in Baku. After this "the Muslim Social Democratic Hümmet" organization founded in 1904, shepherd of "The Muslim Democratic Musavat". The enlıghtenment Muslim groups who were straggly trying to struggle to Dashnak organized movement, succeed to create the unionize amongst themself, especially by establishing the organization which named Difai (Defense) towards to the threatening of the Russian-Armenian cooperation in the autumn of 1905 in Ganja. Thus, Ganja became the center of the North Azerbaijan national movement. Here, after this period Azeris was obliged to struggle to the Russian-Bolshevik and the Armenian-Dashnak forces. <
Keywords
Azerbaijani, Armenian, Bolshevik, Dashnak, Difai, Hummet, Musavat
