KAFKASYA’DAKİ SOSYO-POLİTİK ÇATIŞMALARIN TARİHSEL KÖKENLERİ VE DİASPORİK ETKİLERİ: ÇERKESLER (ADIGELER) ÖRNEĞİ
(HISTORICAL ROOTS AND DIASPORIC IMPLICATIONS OF THE SOCIO-POLITICAL CONFLICTS IN THE CAUCASUS: CASE OF CIRCASSIANS (ADYGHES)
)
|
Author
|
:
Argun Başkan
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
|
|
Number |
:
|
|
Page |
:
|
Özet
Çerkesler (Adıgeler) Kafkasya’nın otokton bir halkıdır. Bu makale en eski dönemlerden günümüze kadar uzanan bir çizgide, Çerkeslerin anavatanlarındaki ve diasporalarındaki sosyo-politik tarihlerinin bir incelemesini sunmayı amaçlamaktadır. Çerkeslerin sosyo-politik tarihlerinin incelenmesi dünya tarihi ve uluslararası ilişkiler çalışmaları içinde görece az çalışılmış alanlardan birisi olan Kafkasya’daki sorunların ve çatışmaların daha iyi anlaşılmasına ve çözülmesine belli bir katkı sağlayabilecektir. Çerkesler Kafkasya’nın ve bir dereceye kadar diasporada yaşadıkları ülkelerin etnik, tarihi ve siyasi dokusunun günümüzdeki halini almasında belli bir role sahip olmuşlardır. Genelde Kafkasya’nın özelde Kuzeybatı Kafkasya’nın zorlu jeopolitiğinin etkisiyle Çerkeslerin tarihinin uzun bir bölümü iç ve dış çatışmalar ağı içerisinde geçmiştir. Son yüzelli yılda oluşan anavatan-diaspora bölünmesi bu travmatik mirasın etkisini arttırmıştır. Günümüzde Çerkesler kültürel olarak ortadan kalkma tehdidiyle karşı karşıyadırlar. Bununla beraber, anavatanları Kafkasya’da ve diasporada demografik ve kültürel bir canlanma olasılığı da mevcuttur. Büyük güçlerin son birkaç yüzyıldaki rekabeti (örn. Büyük Oyun, Doğu Sorunu, Soğuk Savaş) pek çok Avrasyalı ve Orta Doğulu halk gibi Çerkeslerin de kaderinde doğrudan belirleyici olmuştur. Bu açıdan Soğuk Savaş sonrası dönem hem riskler hem de fırsatlar taşımaktadır. Çerkeslerin anavatanları ve diasporaları arasındaki ilişkileri geliştirerek demografik ve kültürel kayıplarını telafi edebilmeleri mümkün olabilirse yaşadıkları anavatanlarındaki ve başlıca diaspora ülkelerindeki gelişmelerin açıklanmasında daha fazla önem kazanabileceklerdir. Bu tür bir senaryo Rusya Federasyonu, Türkiye, Ürdün, Suriye, İsrail, Irak, Libya gibi önemli miktarda Çerkes nüfusu barındıran ülkelerin iç ve dışişlerinin gidişatına bağlıdır. Söz konusu ülkelerin demokratik ve sosyo-ekonomik göstergelerinin iyileşmesi ve aralarındaki ilişkilerin gelişmesi Çerkeslerin konumuna olumlu etki yapabilecektir. Batı Avrupa ve ABD’deki daha küçük diaspora toplulukları da bu gelişmelerin parçası olabilecektir.<
Anahtar Kelimeler
Çerkesler, Adıgeler, Kafkasya, Rusya, Avrasya.
Abstract
Circassians are an autochthonous people of the Caucasus. This article aims to present an examination of the socio-political history of the Circassians both in the homeland and the diaspora since earliest times until today. Studying the socio-political history of the Circassians would make a certain contribution to the understanding and solution of the problems and conflicts in the Caucasus which is one of the lesser studied areas in the world history and international relations. Circassians have played a particular role in the formation of the current ethnic, historical and political fabric of the Caucasus and, to a lesser extent, their diaspora countries. A long part of the Circassian history passed in a web of internal and external conflicts due to the harsh geopolitics of the Caucasus in general and, more specifically, the northwestern Caucasus. The homeland-diaspora
Keywords
Circassians, Adyghes, Caucasus, Russia, Eurasia.
