Osmanlı Yeniçağı’nda Toprağa Dayalı Askerî ve Ekonomik Yapının Temsilcileri Olarak Zâimler: Amasya Örneği (1700-1740)
(Zâims as the Representatives of the Soil-Based Military and Economic Structure in the Ottoman New Age: The Case of Amasya (1700-1740)
)
|
Author
|
:
Zafer Karademir
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2022
|
|
Number |
:
75
|
|
Page |
:
699-721
|
Özet
Modern dönem Osmanlı tarihçiliği hızla gelişmekte olup, bazı hususlarda henüz bu ivmenin kazanılmadığı görülmektedir. Bu hususlar arasında Osmanlı tımar sistemi de sayılabilir. Bu kapsamda Osmanlı “orta sınıfının” temsilcileri olduğuna dair izler görünen zeâmet sahibi kişilerin (zâimlerin) kimliği pek ilgi çekmemiştir. Oysa Osmanlı ekonomisinin ve askeri yapısının temellerinden olan tımar sisteminin taşradaki en etkin aktörlerinden olup, vezirlerce ayakta karşılandıkları belirtilen zâimlerin kimlikleri; toprak varlıklarını artırarak mali ve siyasi nüfuz elde etme çabasına girişip girişmedikleri; zeâmet hak etme ve kaybetme sebepleri ya da yerel nüfuz kazanma/kazanamama durumları incelenmesi gereken konulardandır. Bu makale zâimlerin Amasya’daki temsilcilerinin bahsedilen niteliklerini araştırmaktadır. Çalışmada 1700-1740 yılları arası baz alınmış olup, bu süreçte Amasya kent ve kırsalında toprak tasarruf eden zâimler incelenmiştir. Çalışma Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nden elde edilen Tapu Tahrir, Şeriyye ve Mühimme defterleri yanında perakende evraklar ile mevcut literatürün desteğiyle hazırlanmıştır. Buralardan tespit edilen 81 adet zeâmet kaydı Amasya sancağında toprakları bulunan zâimlerin önemli bir kısmının devlet görevlisi olduğunu ortaya koyarken onlar için merkezi hükümetin “kontrollü büyüme” politikası izlediği görülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Amasya, Yeni Çağ, zâimler, ekonomi, toprak, ordu.
Abstract
While the modern period Ottoman historiography is developing rapidly, it is seen that this momentum has not yet been gained in some topics. Among these issues, the Ottoman timar system can be counted. In this context, the identity of the people those has zeâmet who show signs of being the representatives of the Ottoman "middle class" has not attracted more attention.However, the identities of the zaims, who were among the most active actors of the timar system, which was one of the foundations of the Ottoman economy and military structure, and were welcomed by the viziers; whether they are attempting to gain financial and political influence by increasing their territorial holdings; the reasons for deserving and losing zeâmet or the situations of succeeding/failing to gain local influence are the issues those need to be investigate. This article investigates the mentioned qualities of the representatives of the zaims in Amasya. The 1700-1740 years were based in the study and in this process, the land-using zaims in the city and countryside of Amasya were examined. The study has been prepared with the support of the Tapu Tahrir, Muhimme and Şeriyye Defters and retail documents obtained from the General Directorate of State Archives of the Republic of Turkey, and the existing domestic and foreign literature. While the 81 zeamet records found in these areas reveal that a significant part of the zaims who had lands in the Amasya sanjak were state officials, it can be seen that the central government followed a "controlled growth" policy for them.
Keywords
Amasya, New Age, zâims, economy, soil, army.
