Tarihsel Türk Dili Metinlerinde Bir Gramerleşme Örneği: Oksuz ve Bazı İkileme Şekilleri
(An Example of Grammarization in Historical Turkic Texts: On Oksuz and Its Some Forms of Hendiadyoins
)
|
Author
|
:
Kenan Azılı
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2021
|
|
Number |
:
72
|
|
Page |
:
1001-1010
|
Özet
İlk yazılı metinlerinden itibaren çok çeşitli kültür çevrelerine ait metinlere sahip olan Türkçe, bu çevrelerde ürettiği metinlerinde oldukça zengin bir söz varlığına sahiptir. Türkçenin sözvarlığı, kimi arkaik biçimlerle birlikte, modern yazı dillerine kadar ulaşabilmiş ve geniş bir coğrafyaya yayılmış birçok dil verisini bünyesinde saklamaya devam etmiştir. Ne var ki, on iki asırdır devam eden yazılı dilin örnekleri, sözvarlığı açısından bazı kelime formlarının izahı için problemleri de beraberinde getirmiştir. Tarihsel metinlerde, sahip olduğu kavramsal alanların anlaşılması için karşılaştırmalı yöntem ile ele alınan formlar, kimi yaklaşımlarla anlaşılma imkanı bulurken, bazıları hâlâ belirsizliğini korumaktadır. Bu açıdan, bazı formların farklı açılardan, diğer yaklaşımlarla yeniden değerlendirilmesine gerek duyulmaktadır.
Türklük Bilimi çalışmalarında bugüne kadar çok defa ele alınan oksuz formu, bütün açıklamalara rağmen yine problemli vaziyetini korumaktadır. Genellikle yazıtlardaki örnekler üzerinden açıklanmaya çalışılan formun, özellikle Budist Uygur çevrelerinde yazılan metinlerdeki durumu, daha önceki yaklaşımları kavramsal açıdan şüpheli kılmaktadır. Bu makalede, tarihsel metinlerde tanıklanan oksuz formunun ilk örneklerinden ikileme şekillerine kadar bütün tanıkları kavramsal açıdan değerlendirilerek formun gramerleşme aşamaları ışığında kavramsal gelişimi incelenecek ve yeni bir anlamlandırma teklifi yapılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Eski Türkçe, Gramerleşme, İkilemeler, Oksuz
Abstract
Turkic, which has texts belonging to a wide variety of cultural circles since its first written texts, has a very rich vocabulary in the texts produced in these circles. The vocabulary of Turkic, together with some archaic forms, has reached modern written languages and has continued to keep many linguistic data spread over a wide geography. However, the examples of the written language, which have been going on for twelve centuries, have brought with them problems for the explanation of some word forms in terms of vocabulary. In historical texts, the forms discussed with the comparative method in order to understand the conceptual fields they have, have the opportunity to be understood with some approaches, while some of them still remain unclear. In this respect, some forms need to be re-evaluated from different perspectives and with other approaches.
Oksuz form, which has been discussed many times in Turkology studies, still maintains its problematic status despite all the explanations. The situation of the form, which is generally tried to be explained through the examples in the inscriptions, especially in the texts written in the Buddhist Uyghur circles, makes the previous approaches conceptually dubious. In this article, all witnesses of the form oksuz witnessed in historical texts, from the first examples to the hendiadyoin forms, will be evaluated conceptually, and its conceptual development will be examined in the light of the grammarization stages of the form and a new interpretation proposal will be made.
Keywords
Old Turkic, Grammarization, Hendiadyoins, Oksuz
