LUĠAT-İ ÇAĠATAY VE TÜRKÎ-İ OSMÂNÎ’DE DİNÎ TERİMLER
(RELIGIOS TERMS IN LUĠAT-İ ÇAĠATAY VE TÜRKÎ-İ OSMÂNÎ
)
|
Author
|
:
Ünal Kalaycı
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
|
|
Number |
:
|
|
Page |
:
|
Özet
Cumhuriyet’in ilk yıllarında yazılı kaynakları taramak ve yerel ağızlardan derleme yapmak güncel Türkçe sözlüğe ve güncel kullanıma kelime kazandırma yöntemi olarak kullanılmıştır. Taranan ve derlenen kelimelerin hepsi değil ama bir kısmı yeniden can bulmuş, kalıcı olmuştur. Bu yöntemi biraz değiştirerek bir eserdeki belli bir alanla ilgili kelimeler üzerinde çalışarak o kelimelere dikkat çekmek de mümkündür.
“Luġat-i Çaġatay ve Türkî-i Osmânî” adlı sözlüğü Şeyh Süleyman Efendi 1882 yılında doğu ve batı Türkleri arasındaki iletişimi güçlendirmek amacıyla hazırlamıştır. Sözlüğün yazarı İstanbul’daki Özbekler Tekkesinde postnişinlik yapmıştır. Bu yönüyle yazarın dinî terimlere vakıf olduğu düşünülmüştür. Tüm bunlar “Luġat-i Çaġatay ve Türkî-i Osmânî”de dinî terimlerin yoğun olacağı ve bu kelimelerden bazılarının günümüzde kullanılabileceği düşüncesini uyandırmıştır.
Çalışmanın ilk bölümünde Çağatay edebiyatı, Çağatay sözlükleri ve “Luġat-i Çaġatay ve Türkî-i Osmânî hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde sözlükte geçen dinî terimler anlamlarıyla birlikte ele alınmış ve bu terimlerin Türkçenin ilk sözlüğü DLT’de olup olmadıkları gözden geçirilmiştir. Sonuç bölümünde konu hakkında bazı değerlendirme ve çıkarımlar yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Çağatayca, Şeyh Süleyman Efendi, Luġat-i Çaġatay ve Türkî-i Osmânî, dinî terimler
Abstract
In the early years of the Republic, scanning written sources and compiling from local dialects were used as a method of gaining vocabulary in the current Turkish dictionary and current usage.
Not all of the scanned and compiled words, but some of them have come to life again, are permanent. It is also possible to change the method slightly and draw attention to those words by working on words related to a particular field in a work.
In 1882, Sheikh Süleyman Efendi prepared the dictionary “Lugat-i Çağatay and Türkî-i Osmânî” in order to strengthen the communication between the eastern and western Turks. The Author of the dictionary was a postniche at the Uzbek Tekke in Istanbul. In this respect, it is thought that the author is familiar with religious terms.
All of these aroused the idea that religious terms would be intense in “Lugat-i Çağatay and Türkî-i Osmânî” and that some of these words could be used today.
In the first part of the study, information about Chagatai literature, Chagatai dictionaries and “Lugat-i Çağatay and Türkî-i Osmânî” are given. In the second part, the religious terms in the dictionary are discussed together with their meanings and it is examined whether these terms are in the first Turkish dictionary or DLT. In the conclusion part, some evaluations and inferences were made about the subject.
Keywords
Chagatay Language, Sheikh Süleyman Efendi, Luġat-i Çaġatay ve Türkî-i Osmânî, Religious terms
