Moskof Çarlarının Kırım Hanlarına Ödediği Bir Haraç Türü: Tiş-Tiyiş (Mors Dişi)
(Tiş-Tiyiş (Walrus Tusk): A Kind of Tribute Paid by Muscovy to the Crimean Khans
)
|
Author
|
:
Serkan Acar
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2018
|
|
Number |
:
60
|
|
Page |
:
34-45
|
Özet
Altın Orda Devleti’nin varislerinden olan Kırım Hanlığı da selefi gibi Moskova çarlarından haraç alıyordu. Muhtelif isimlerle anılan bu haraçlar ödenmediği takdirde Kırım atlıları yağma akınları düzenliyorlardı. Ödenen haraçların miktarı ise Kırım ile Moskova arasındaki güçler dengesiyle doğrudan alâkalı idi. Kırım Hanlığı’nın Rusları ödemeye icbar ettiği haraç türlerinden biri de “Tiş/Tiyiş” idi. Diplomatik belgelerde sıklıkla geçen bu tabir XIX. yüzyıldan itibaren tartışma konusu olmuştur. Özellikle XVI. ve XVII. yüzyıllarda Kırım devlet ricalinin önemli gelir kaynaklarından olan “Tiş/Tiyiş” irdelenmeye muhtaçtır. Öte yandan, en eski çağlardan beri önemli bir ticarî emtia olan mors dişi Osmanlı İmparatorluğu’nda da rağbet görmüştü. Nitekim Osmanlı mahkeme kayıtlarında bu egzotik ürünle ilgili kayıtlar mevcuttur. Ayrıca Avrupa pazarına da giren mors dişinin her devirde önemini koruduğu anlaşılmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Tiş-Tiyiş, Mors Dişi, Kırım, Moskova, Haraç
Abstract
The Tsardom of Muscovy paid tribute to the Crimean Khanate, too, as to its predecessor Golden Horde. If the tsars fail in paying, it was a casus belli and the Crimean cavalry used to reply with punitive raids. The tributes were called in a few way, and its amount changed directly in accordance with the balance of power between Muscovy and the Khanate. One of the tributes the Russians had to pay was the “tiş/tiyiş” tax. This term frequently occurs in diplomatic documents and has been subject to scholarly debates since the 19th century. This paper aims at elaborating this interesting tax, which was one of the prominent sources of income for the Crimean Khanate during the 16th and 17th centuries. Besides, walrus was popular in the Ottoman Empire, too, as a significant commercial commodity from early ages on. Ottoman court records have a lot of documents mentioning about this exotic product. It seems walrus kept its importance also in the European market through centuries.
Keywords
Tiş-Tiyiş, Walrus Tusk, Crimea, Muscovy, Tribute
