Gümüşhane İli ve Yöresi Ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar
(Contributions to the Dictionary of Gleanings from the Gümüşhane Region
)
|
Author
|
:
Serdar BULUT
|
|
|
Type |
:
Copyright
|
|
Printing Year |
:
2018
|
|
Number |
:
57
|
|
Page |
:
171-190
|
Özet
Türkiye Türkçesi ağızlarının dil özelliklerini ve kelime yapılarını belirlemede derleme çalışmalarının payı büyüktür. Derleme çalışmaları sayesinde yok olmak üzere olan birçok yöresel hazine gün yüzüne çıkmıştır. 1932 yılında kurulan Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin önderliğinde “Türkiye’de Halk Ağzından Söz Derleme Dergisi” ortaya çıkarılmıştır. Bu dergi kapsamında 150 binden fazla kelime derlenerek 1939-1949 yılları arasında yayımlanmıştır. Bunun akabinde Türk Dil Kurumu derleme çalışmalarına devam etmiş ve 1952 yılında başladığı yolculuk sonucunda 450 bin kelime derlenmiştir. Kurum eski ve yeni malzemeleri birleştirerek 1963-1979 yılları arasında “Derleme Sözlüğü”nü meydana getirmiştir. Bu sözlük günümüzde Türkiye Türkçesi ağızları söz varlığını ortaya koyan en temel eser hüviyetindedir. Özellikle ağızların zamana ve mekâna karşı dirençsiz olduğunu varsayarsak, ağızlarla ilgili çalışmaların artarak devam etmesi neticesinde Derleme Sözlüğü de zenginleşecektir.
Bu çalışmamızda Karadeniz’in önemli Türk yurtlarından Gümüşhane ili ve çevresindeki köylerde yaşayan yöresel kelimeler ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır. Ağız özelliklerini koruyan bölge insanından yapılan derlemeler sonucunda elde edilen malzemelerden, Derleme Sözlüğü’nde bulunmayan, bulunuyorsa da Gümüşhane ili ve yöresine ait olduğu belirtilmeyen ya da Derleme Sözlüğü’nde bulunmasına rağmen farklı anlamlar taşıyan kelimeler gün yüzüne çıkarılmaya çalışılacaktır. Bu kelimeler türlerine göre ayrı başlıklar altında ele alınacak ve anlamlarıyla beraber verilecektir. Çalışmamızın temel amacı, Türk Dil Kurumu’nun hazırladığı Derleme Sözlüğü’ne, Gümüşhane ili ve yöresi ağızlarından küçük de olsa bir katkıda bulunmaktır. Bu katkı yapılırken sonuç bölümünde yöreyle ilgili ulaşılan ses ve şekil bilgisi özelliklerinden bazı örnekler de verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Gümüşhane, Gümüşhane Ağzı, Derleme Sözlüğü, Türkiye Türkçesi Ağızları, Ağızlar
Abstract
The Turkish language has a large share of studies on the language characteristics of the dialects and in the evaluation of word structures. Thanks to compilation studies, many local treasures, which are about to disappear, have come to light. Leaded by the Turkish Dialect Society which was established in 1932 "The Journal of Public Opinion Compilation in Turkey" was unearthed. More than 150 words were compiled in this magazine and published between 1939 and 1949. Following this, the Turkish Language Institute continued to work on the compilation and, in 1952, 450 thousand words were compiled as a result of the journey. The institution merged the old and new materials, and between 1963 and 1979 the "Dictionary of Compilation" was introduced. This dictionary is the most basic work that reveals the existence of the Turkic dialects of Turkey today. Especially if we assume that the dialects are unresistant to time and space, the Dictionary of the Compilation will also be enriched as the works on the dialects continue to increase.
In this study, local words living in the villages of the Gumushane province and its surroundings which are the important Turkish homeland of the Black Sea will be tried to be revealed. From the materials obtained as a result of the collections made by the people who protect the dialects properties, words which are not in the Compilation Glossary or Despite being in the Compilation Dictionary, words that have different meanings will be tried to be brought out to the surface. These words will be handled under separate headings according to their genres and will be given with their meanings. The main aim of this study is to contribute to the Compilation Dictionary prepared by the Turkish Language Association. When this additive is made, in the conclusion section, some examples are given from the features of sound and shape information reached in the region.
Keywords
Gumushane, Gumushane Dialects, Compilation Dictionary, Turkish Dialects, Dialects
