Özet
KAFKASYA’DAKİ SOSYO-POLİTİK ÇATIŞMALARIN TARİHSEL KÖKENLERİ VE DİASPORİK ETKİLERİ: ÇERKESLER (ADIGELER) ÖRNEĞİ
Çerkesler (Adıgeler) Kafkasya’nın otokton bir halkıdır. Bu makale en eski dönemlerden günümüze kadar uzanan bir çizgide, Çerkeslerin anavatanlarındaki ve diasporalarındaki sosyo-politik tarihlerinin bir incelemesini sunmayı amaçlamaktadır. Çerkeslerin sosyo-politik tarihlerinin incelenmesi dünya tarihi ve uluslararası ilişkiler çalışmaları içinde görece az çalışılmış alanlardan birisi olan Kafkasya’daki sorunların ve çatışmaların daha iyi anlaşılmasına ve çözülmesine belli bir katkı sağlayabilecektir. Çerkesler Kafkasya’nın ve bir dereceye kadar diasporada yaşadıkları ülkelerin etnik, tarihi ve siyasi dokusunun günümüzdeki halini almasında belli bir role sahip olmuşlardır. Genelde Kafkasya’nın özelde Kuzeybatı Kafkasya’nın zorlu jeopolitiğinin etkisiyle Çerkeslerin tarihinin uzun bir bölümü iç ve dış çatışmalar ağı içerisinde geçmiştir. Son yüzelli yılda oluşan anavatan-diaspora bölünmesi bu travmatik mirasın etkisini arttırmıştır. Günümüzde Çerkesler kültürel olarak ortadan kalkma tehdidiyle karşı karşıyadırlar. Bununla beraber, anavatanları Kafkasya’da ve diasporada demografik ve kültürel bir canlanma olasılığı da mevcuttur. Büyük güçlerin son birkaç yüzyıldaki rekabeti (örn. Büyük Oyun, Doğu Sorunu, Soğuk Savaş) pek çok Avrasyalı ve Orta Doğulu halk gibi Çerkeslerin de kaderinde doğrudan belirleyici olmuştur. Bu açıdan Soğuk Savaş sonrası dönem hem riskler hem de fırsatlar taşımaktadır. Çerkeslerin anavatanları ve diasporaları arasındaki ilişkileri geliştirerek demografik ve kültürel kayıplarını telafi edebilmeleri mümkün olabilirse yaşadıkları anavatanlarındaki ve başlıca diaspora ülkelerindeki gelişmelerin açıklanmasında daha fazla önem kazanabileceklerdir. Bu tür bir senaryo Rusya Federasyonu, Türkiye, Ürdün, Suriye, İsrail, Irak, Libya gibi önemli miktarda Çerkes nüfusu barındıran ülkelerin iç ve dışişlerinin gidişatına bağlıdır. Söz konusu ülkelerin demokratik ve sosyo-ekonomik göstergelerinin iyileşmesi ve aralarındaki ilişkilerin gelişmesi Çerkeslerin konumuna olumlu etki yapabilecektir. Batı Avrupa ve ABD’deki daha küçük diaspora toplulukları da bu gelişmelerin parçası olabilecektir.<
Anahtar Kelimeler
Çerkesler, Adıgeler, Kafkasya, Rusya, Avrasya.
