Özet
Cumhuriyet Türkiyesi’nin “Farklı” İşadamı Nuri Demirağ’ın Havacılık Sanayii Ve Karadeniz’den Akdeniz'e Bütünsel Kalkınma Projeleri
Bir işadamı olarak Nuri Demirağ, hem Türk özel havacılık sanayinde gerçekleştirdikleri, hem de gerçekleştiremediği bütünsel kalkınmaya yönelik projeleriyle, kendi döneminin işadamlarından farklı bir profile sahiptir. Demirağ, Türk ekonomik ve siyasi hayatında çeşitli ilklere imza atmıştır. Türkiye’de çok partili hayata geçiş sürecinde, tek parti yönetimine karşı ilk muhalefet partisini kurarak siyasi alanda bir ilki gerçekleştirmiştir. Ancak ekonomik alanda, ilk özel yerli demiryolu hattını döşemesi, Türk özel havacılık sanayinde seri üretime yönelik ilk yerli uçakları ve yerli paraşütleri üretmesi çok daha dikkat çekici olmuştur. Ayrıca 1930’larda devletin yapmaya başladığı, kalkınma ve sanayi planlarından kendisi de yaptırmış, ama bu planı hükümetten destek görmediği için uygulamaya geçirememiştir. Türkiye’nin 1920’ler ve 1930’lardaki iktisat politikaları göz önünde tutulursa, Demirağ döneminin diğer işadamları gibi sermaye birikim sürecinden yararlanmıştır. Ancak belli bir noktadan sonra, havacılık sanayi gibi o dönem Türkiyesi için zorlu ve riskli bir alana yönelerek, devlet koruması altında garanti ve kolay karları tercih eden döneminin işadamlarından ayrılmıştır. Demirağ’ın bu girişiminin altında, sadece havacılık sanayin gelecek ve büyük karlar vaat etmesi değil, bu sektörü ülkesinin sanayileşme hamlesinde önemli bir unsur olarak görmesi de yatmaktadır. Ancak Demirağ’ın havacılık sanayindeki girişimleri ve ülkenin sanayileşmesi, bütünsel kalkınması yönünde yaptığı projeler, devlet tarafından desteklenmemiş, hatta engellenmiştir. Bunun nedeni de Demirağ’ın, dönemin yöneticilerinin özel sektöre biçtikleri rolün ötesine geçmesi olmalıdır. Demirağ girişimlerinin engellenmesinin nedeni olarak, dönemin devletçi iktisat politikalarını görmüştür. Oysa Demirağ’ın yaptıkları ve yapmayı istedikleri, devletçi iktisat politikalarının amaçlarına ters düşmemektedir. O’nun yatırım ve girişimlerinin engellenmesinin nedeni, dönemin yöneticilerinin zihniyetinde aranmalıdır.
Anahtar Kelimeler
Nuri Demirağ, İktisat Politikaları, Siyasal Zihniyet, Havacılık Sanayi, Kalkınma Projeleri.
