Özet
İl'yaş Karaimoviç ve Timofey Khmielnitski: Aslı Olmayan Kan Davası
Bu makale İl'yaş Karaimoviç, Timofey Khmielnitski ve Çufutkale Karaylarına dair 17. yy'a ait olduğu idida edilen belgeyle ilgilidir. Karay Bitikliği'ndeki 20. yy'dan Karay önder ve araştırmacı Süreyya Şapşal tarafından bulunduğu söylenen aslı kuşkulu bir Karay belgesi, 17. yy'daki katliamları gerçekleştiren ünlü Kozak atamanı Bogdan Khmielnitski'nin oğlu Timofey'in Çufutkale'ye yerleştirilmesinden bahseder. bu belgeye, daha doğrusu Şapşal'ın yaptığı Rusça çeviriye göre, Karay toplumu Albay İl'yaş Karaimoviç'i öldüren Zaporojye Kozaklarına nefretinden ötürü bunu reddetti (Şapşal'a göre bu albay Karayların Uzun aşiretine mensuptu). daha ilk bakışta, aslının yokluğu, kuşkulu yazım tarzı ve hikayenin inanılmazlığı gibi hususlar bunun Şapşal'ın düzmecesi olduğunu akla getiriyor. 2002 yılında Şapşal'ın 1927'de İstanbul'da yazmaya başladığı notlarını tararken İl'yaş Karaimoviç'e dair alıntılar arasında Şapşal'ın el yazısıyla yazılmış İbrani harfli bir belge bulduğumda kuşkularım haklı çıktı. Kırım Tatarcasında yazılan bu belge, muhtemelen 1930'larda Şapşal tarafından yazıldığı açık olan bu "17. yy Karay bölgesinin" taslağının iki farklı nüshasını temsil ediyor. Bu nüshalar Şapşal'ın kendisi tarafından düzeltilmiş, bazı isimler tamamen farklı şekilde yazılmış, hikayeye yeni karakterler girmiştir ki, bir özgün belgeyle meşgul olan birisi için bu mümkün olamaz. sonradan bu 'kaynağın' diğer ikisinden hafif farklılıklar gösteren bir nüshasını daha buldum. bu düzmeceliğin tahliline ek olarak tarihi bir kişilik olarak bir Kozak albayı ve 20. yy Karay alimlerinin efsanesi İl'yaş Karaimoviç'in de hayat hikayesini tahlil ediyorum. Ayrıca Süreyya Şapşal'ın hayat hikayesini anahatlarla veriyor ve yayınladığı diğer bazı belgeleri de sorguluyorum. bu makale erken modern dönemdeki Kırım Karaylarının tarihini, Kozak-Yahudi ilişkilerini, 20. yy Karay bilimini, Süreyya Şapşal'ın hayat hikayesini ve kaynakları çarpıtma yöntemlerini anlamak için çok önemlidir. Ekte Karaylarla Zaporojye Kozakları arasındaki kan davasıyla ilgili bu türkçe 'belgenin' farklı nüshaları bulunmaktadır.<
Anahtar Kelimeler
İl'yaş Karaimoviç, Karaylar, Zaporojye Kozakları, Süreyya Şapşal.
