Özet
Kimek-Kıpçak Etnik Oluşumunda Moğol Kökenli Unsurlar
Kıpçak boylar birliği oluşumu itibariyle Türk kökenli boyların çoğunlukta olduğu bir yapı görünümü arz etse de, hem etnik şekilleniş hem de sonraki genişleme çağında farklı kökenlerden gelen boyları da ihtiva ediyordu. İrtiş kıyılarından Macar düzlüklerine kadar olan sahayı, bozkırda uzun sayılabilecek bir süre içinde, hemen hemen iki yüzyıl (XI. yüzyılın ikinci yarısı ile XIII. yüzyılın ilk çeyreği) kadar idare eden Kıpçaklar, Türk, Moğol, İranî ve az da olsa Fin-Ugor kökenli boyları bünyesinde barındıran gevşek yapılı bir boylar konfederasyonunu temsil ediyorlardı. Kimekler içerisindeki en kuvvetli boy olan Kıpçaklar, İşim ve Tobol nehirleri civarında, yani Kimek topraklarının batıya uzanan kısımlarında yaşıyorlardı. Kimekler de tıpkı Kıpçaklar gibi IX. yüzyılda çeşitli boyların birleşmesiyle oluşmuş bir konfederasyondu. İslam kaynaklarının aktardıklarına bakılırsa kurucu boy Tatar/Moğol köklere sahipti ve başta Kıpçaklar olmak üzere daha sonraki Oğuzlar arasında göreceğimiz çeşitli boyları bünyesinde barındırıyordu. XI. yüzyılın başında Mançurya’da, Kitanların baskısıyla Kay ve Kun boylarının başlattıkları Kun Göçü, Batı Sibirya bozkırlarında bir iktidar değişikliğine yol açtı. Bu olayın hemen sonrasında Kimekler egemenliklerini kaybetmiş ve yerlerini Kimek ülkesinin batısında hüküm süren Kıpçaklar almışlardır. Bu yeni etnogenez süreci bir yüzyıl sonra da devam etmiş ve bu defa Bayavut, Ölberli gibi Moğol çevresinden gelen boylar Kıpçaklara katılmışlardır.
Anahtar Kelimeler
Kıpçak, Kimek, Kay, Bayavut, Ölberli.
