Özet
Kutadgu Bilig ve Atebetü’l-Hakâyık’ta Arapça ve Farsça Kelimelerin Telaffuzu
Kutadgu Bilig ve Atebetü’l-Hakâyık metin yayımlarındaki Arapça ve Farsça kelimeler, bugünkü şekilleri esas alınarak çeviri yazıya aktarılmıştır. Eserlerdeki Arapça ve Farsça kelimeler, 11. yüzyıldaki telaffuz şekillerini tam olarak yansıtmamaktadır. Bu çalışma, her iki eserde de yer alan Arapça ve Farsça kelimelerin Türkiye Türkçesindeki telaffuzlarından ziyade, yazıldığı dönemdeki muhtemel söylenişlerini değerlendirmek amacıyla meydana getirilmiştir. Türkiye Türkçesinde olduğu gibi İslâmiyet’le irtibatı sözlü dilin dışında, edebî dil ile de sağlanmış olan lehçelerde orijinal söylenişin korunduğu görülür. Arapça ve Farsça kelimelerin sözlü dil ile girdiği lehçelerde ise kelimelerin dilin ses özelliklerine göre forma sokulduğu anlaşılmaktadır. Yazılı dil ve sözlü dil aracılığıyla Arapça ve Farsça kelimelerin dile girişi bu anlamda önem kazanmaktadır. Zira Türkiye Türkçesinde uyum dışında kalan Arapça, Farsça kelimeler, bu sözcüklerin sözlü dil aracılığıyla girdiği lehçelerde uyuma dâhil olmaktadır. Kutadgu Bilig ve Atebetü’l-Hakâyık’ta damak uyumu dışında ek alan Arapça ve Farsça kelimelerin telaffuzları hususunda eldeki veriler fikir vermekte fakat kesin söylenişleri belirlemeye imkan sağlamamaktadır. Kelimelerin bazılarının birkaç lehçede karşılığı olduğundan okunuşları konusunda destekleyici ses özellikleri mevcut değildir. Kullanım alanı geniş olan Arapça ve Farsça kelimelerden bazılarının Kutadgu Bilig ve Atebetü’l-Hakâyık’ta kalın sıradan ek alıp bugün bazı çağdaş lehçelerde damak uyumuna girdiği, bazılarında ise uyumun dışında kaldığı tespit edilmiştir. Kutadgu Bilig ve Atebetü’l-Hakâyık’ta kalın sıradan ek alan bazı kelimelerin lehçelerde kalın şekilde telaffuz edildiği bazılarının da ince sıradan damak uyumuna girdiği tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Damak uyumu, Kutadgu Bilig, Atebetü’l-Hakâyık, Karahanlı Türkçesi, Ek uyumsuzluğu.
