KURULUŞUNDAN ÇARLIK RUSYA TARAFINDAN İLHAK EDİLİŞİNE KIRIM HANLIĞI
(THE KIRIM KHANATE FROM THE FOUNDATION TO ANNEXATION BY TSARIST RUSSIA
)
|
Yazar
|
:
Sonay ÜNAL
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2023
|
|
Sayı |
:
79
|
|
Sayfa |
:
619-638
|
Özet
Altın Orda Devleti’nin toprakları üzerinde hakimiyetinin azalmasıyla 1441-42 yıllarında Hacı Giray tarafından kurulan Kırım Hanlığı, 1474 yılından itibaren Osmanlılar tarafından himaye edilmeye başladı. Böylelikle Osmanlı kuzey sınırlarını özellikle Rus tehdidine karşı güvence altına almış olurken Kırım Hanlığı da dönemin ve bölgenin en önemli askeri gücünün bir parçası haline geldi. Bu tabiiyet hanlığa her açıdan nüfuz kazandırdı ve hanlık Kuzey Karadeniz toprakları üzerinde hakimiyet kurmaya muktedir oldu. Fakat Osmanlı hükümdarlarının devlet çıkarlarını önceleyerek verdikleri kararlar neticesinde Kırım Hanlığı Rus tehdidi karşısında ağırlığını zamanla yitirdi. Başka cephelerde genişleme siyaseti süren Osmanlı politikaları nedeniyle her geçen gün büyüyen Rus tehlikesine öncelik verilmedi. Bu durum ise Ruslara karşı önlem almayı geciktirdiği gibi Kırım Hanlığı’na mensup kuvvetlerin açılan cephelerde Osmanlı müttefiki olarak yer alması nedeniyle hanlığı iç karışıklıklara karşı oldukça açık ve kırılgan hale getirdi. Nihayet Osmanlılar ile Ruslar arasında imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması ile önce bağımsızlık verilen Kırım Hanlığı daha sonra 1783 yılında Ruslar tarafından ilhak edildi. Söz konusu bu çalışmada Osmanlı himayesi altında oldukça güçlenip bölgesinde nüfuz elde eden Kırım Hanlığı’nı çöküşe götüren siyasî süreç ve bu süreçteki Osmanlı politikalarının etkisi ele alınmıştır. Diğer taraftan Karadeniz’in kuzeyinde varlığını yaklaşık üç yüz elli yıl sürdüren Kırım Hanlığı’nın devlet yönetimi ve idari yapısı da çalışmaya konu edinilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kırım, Kırım Hanlığı, Osmanlı Devleti, Ruslar
Abstract
The Crimean Khanate, founded by Haji Giray in 1441-42 with the decline of the Golden Horde State's dominance over its lands, started to be patronized by the Ottomans from the year 1474. Thus, the Ottomans secured their northern borders, especially against the Russian threat, while the Crimean Khanate became part of the most important military power of the time and region. This subordination granted the khanate authority in all respects, and the khanate became able to dominate the Northern Black Sea territories. However, as a result of the decisions taken by the Ottoman rulers prioritizing the interests of the state, the Crimean Khanate gradually began to lose its influence against the Russian threat. The increasing Russian threat was not prioritized due to the Ottoman policy of expansion on other fronts. Not only did this delay in taking necessary measures against the Russians, but it also rendered the Crimean Khanate vulnerable to internal unrest as the forces of the Crimean Khanate were allied with the Ottomans on all fronts. Eventually, the Crimean Khanate, which was first granted independence by the Treaty of Küçük Kaynarca signed between the Ottomans and the Russians, was annexed by the Russians in 1783. In this study, the political process that led to the collapse of the Crimean Khanate, which had become quite powerful and gained influence in its region under Ottoman patronage, and the impact of Ottoman policies in this respect are discussed. On the other hand, the state administration and administrative structure of the Crimean Khanate, which continued its existence in the north of the Black Sea for about three hundred and fifty years, was also the subject of the study.
Keywords
Crimea, Crimean Khanate, Ottoman Empire, Russians