Kemal Tahir’in Esir Şehrin Mahpusu Romanında “Fiil-(y)A+bil-” Yapılı Cümlelerin Kiplik Görünümü
(The Modality View of the Sentences With the Structure “Fiil-(y)A+bil-” in Kemal Tahir’s Novel Esir Şehrin Mahpusu
)
|
Yazar
|
:
Laçin Özğül
Meriç GÜVEN
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
74
|
|
Sayfa |
:
561-579
|
Özet
Birleşik fiiller; bir hareketi karşılamak veya betimlemek amacıyla bir araya gelen, asıl unsuru isim veya fiil olan ve kendisinden sonra yardımcı fiil alan yapılardır. Asıl unsuru fiil olan birleşik fiiller yaklaşma, tezlik, sürerlik ve yeterlilik fiilleridir. Yeterlilik fiillerinde asıl unsur olan fiile zarf-fiil eki getirildikten sonra bil- yardımcı fiili eklenir. Böylelikle “Fiil-[(y)A]+bil-” yapısı oluşur. “Fiil-[(y)A]+bil-” yapısı; -DI, -mIş, -(I)yor, -(y)AcAk, -(A/I)r, -mAlI, -sA ve -A eklerini alabilir ve içinde bulunduğu cümlenin kiplik görünümünü etkileyebilir. “Fiil-[(y)A]+bil-” yapısı yeterlilik fiili olarak adlandırılsa da yeterlilik dışında ihtimal, izin, rica, tavsiye vb. anlam alanlarını da karşılama gücüne sahiptir. Bu durum “Fiil-[(y)A]+bil-” yapısının yeterlilik kipliği dışında kalan diğer kiplik kategorilerini de işaretleyebildiğini göstermektedir. Bizim çalışmamız da “Fiil-[(y)A]+bil-” yapılı cümlelerin Palmer’ın kiplik kategorilerindeki görünümünü belirlemeyi ve “Fiil-[(y)A]+bil-” yapısının yeterlilik kategorisi dışında kalan diğer kiplik kategorilerini nasıl işaretlediğini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Amaçlı örneklemin tercih edildiği çalışmamızda, Kemal Tahir’in Esir Şehrin Mahpusu romanından “Fiil-[(y)A]+bil-” yapısını içeren kırk cümle belirlenmiş ve bu cümleler Palmer’ın kiplik sınıflandırmasındaki kategorilere göre incelenmiştir. Yapılan inceleme neticesinde, “Fiil-[(y)A]+bil-” yapısını içeren yirmi iki cümlenin yeterlilik, dokuz cümlenin ihtimal, beş cümlenin izin, üç cümlenin istek-gönüllülük ve bir cümlenin gereklilik kipliğinde işaretlendiği tespit edilmiştir. Bu çalışmadan elde edilen sonuçların kiplik alanına ve kiplik çalışmalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kiplik, Kiplik Kategorileri, Yeterlilik Fiili, Kemal Tahir, Esir Şehrin Mahpusu.
Abstract
Compound verbs are the structures combined together to express and act or describe a movement and their main element is a noun or a verb generally followed by an auxiliary verb. Compound verbs, whose main element is the verb, consist of such categories as approximative, haste, durative and potential verbs. In potential verbs the gerund suffix added to the main verb is followed by the auxiliary verb "bil-". Thus, “Fiil-[(y)A]+bil-” structure is formed. “Fiil-[(y)A]+bil-” structure can take the suffixes -DI, -mIş, -(I)yor, -(y)AcAk, -(A/I)r, -mAlI, -sA and -A and may affect the modality view of that sentence. Although the structure of "Fiil-[(y)A]+bill-" is called a verb of potential, it could also convey possibility, permission, request, recommendation etc. meanings. This shows that the structure of “Fiil-[(y)A]+bil-" can mark other modality categories alongside the abilitive modality. In our study, we have aimed to determine the view of the sentences with “Fiil-[(y)A]+bil-” in Palmer's modality categories and how the structure of “Fiil-[(y)A]+bil-” marks the other modality categories apart from the abilitive modality category. In our study, in which purposive sampling was preferred, forty sentences containing the structure "Fiil-[(y)A]+bil-" were selected from Kemal Tahir's novel Esir Şehir Mahpusu, and these sentences were analyzed according to the categories in Palmer's modality classification. Through a detailed examination, it has been determined that twenty-two sentences containing the structure "Fiil-[(y)A]+bil-" are marked in the abilitive modality, nine in the speculative modality, five in the permissive modality, three in the volitive modality, and in the necessity modality of one sentence. It is expected that the results obtained from this study will contribute to the modality field and modality studies.
Keywords
Modality, Modality Categories, Potential Verb, Kemal Tahir, Esir Şehrin Mahpusu.