16 Şaban 1150/9 Aralık 1737 Tarihli Bir Mükeyyifat Münazarası: Hikâyet-i Cemiyyet-i Mükeyyifât-ı Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele
(A Mukeyyifat (Pleasure-Inducing Substances) Debate Written on December 9, 1737: ‘Hikâyet-i Cemiyyet-i Mükeyyifât-ı Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele’
)
|
Yazar
|
:
Şükrü Fatih Ülken
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
74
|
|
Sayfa |
:
531-552
|
Özet
Edebî münazara, yeryüzündeki pek çok edebî gelenekte olduğu gibi, Türk edebiyatında da yaygın ve popüler olan bir türdür. Bu türün Türk edebiyatındaki en özgün ve en dikkat çekici örnekleri afyon, berş, esrar, boza, şarap, arak, kahve gibi keyif verici maddelerin teşhis ve intak sanatları yardımıyla birbirlerine karşı üstünlüklerini iddia ve ispat etmeye çalıştıkları mükeyyifat münazaralarıdır. Bu münazaraların çoğu yayımlanmış olsa da hâlâ yayımlanmamış olanları da vardır. Bu yazı böyle bir mükayyifat münazarasını, konu ile ilgili kaynaklarda bahsi geçen ama bugüne kadar üzerinde müstakil bir çalışma yapılmamış olan Hikâyet-i Cemiyyet-i Mükeyyifât-ı Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele adlı mükeyyifat münazarasını ele almaktadır. Taksim Atatürk Kitaplığı’ndaki 182 varaklık bir hikâye mecmuasının 35b-49a varakları arasında yer alan ve manzum-mensur karışık olarak kaleme alınmış olan Hikâyet-i Cemiyyet-i Mükeyyifât-ı Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele, afyon, berş, esrar, boza, tütün, şarap, cezve (kor ateş), müselles, bal likörü, elma likörü, mukim, maddetü’l-ferah, arak ve kahveden oluşan on dört keyif verici madde ile var olan mükeyyifat münazaraları içinde keyif verici madde kadrosu en geniş olanıdır. Eser ayrıca kahve ile bade arasındaki üstünlük mücadelesinin bir sonuca bağlanmamasından dolayı diğer mükeyyifat münazaralarının aksine sonuçsuz münazara (inconclusive debate)lar sınıfında yer alır. Bu yazıda nevi şahsına münhasır özellikleri nedeniyle diğer mükeyyifat münazaraları arasında temayüz eden Hikâyet-i Cemiyyet-i Mükeyyifât-ı Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele adlı mükeyyifat münazarası ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler
Klasik Türk Edebiyatı, Edebî Münazara, Mükeyyifat, Mükeyyifat Münazarası, Hikâyet-i Cemiyyet-i Mükeyyifât-ı Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele
Abstract
The literary debate genre is one that has been widespread and popular in Turkish literature, as it has been in so many other literary traditions around the World. The most original and striking examples of this genre in Turkish literature are the pleasure-inducing substance debates in which substances such as opium, bersh, cannabis, boza, wine, arrack, coffee try to claim and prove their superiority over each other with the help of personification and vocalization art. While most of these debates have been published, there are still unpublished ones. This article deals with such a pleasure-inducing substances debate named Hikâyet-i Cemiyyet-i Mükeyyifât-ı Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele which is mentioned in the related sources but has not been studied independently to date. Hikâyet-i Cemiyyet-i Mükeyyifât-ı Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele, which is among the 35b-49a leaves of a 182-leaf story collection in Taksim Atatürk Library and written in a mixed verse and prose, with its fourteen pleasurable items (opium, berş, marijuana, boza, tobacco, wine, glowing fire, müselles, mead, apple liqueur, mukim, maddetü’l-ferah, arrack, coffee) among the pleasure-inducing substances debates the number of pleasurable items is the largest one. The work is also in the class of inconclusive debates, unlike the other pleasure-inducing substances debates, as the struggle for superiority between coffee and wine was not concluded. In this article, the pleasure-inducing substances debate titled Hikâyet-i Cemiyyet-i Mükeyyifât-ı Âlem ve Mübâhase ve Mücâdele which stands out among the other pleasure-inducing substances debates due to its unique characteristics was discussed and the work was introduced to the world of science with its translated text.
Keywords
Classical Turkish Literature, Literary Debate, Pleasure-inducing Substances, Pleasure-inducing Subst