Eski Uygur Sivil Belgelerinde Erkekle İlgili Söz Varlığı
(The Vocabulary of Men in the Old Uighur Civil Documents
)
|
Yazar
|
:
Aybüke Betül Doğan
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
73
|
|
Sayfa |
:
237-279
|
Özet
Bu çalışma, Eski Uygurların din dışı metinlerini konu alan Eski Uygur Sivil Belgeleri’ndeki erkek söz varlığını konu alır. Bu amaçla, Uygur Sivil Belgelerinde yer alan bütün metinler dikkatlice taranmış, bu tarama sonucunda elde edilen erkek söz varlığı ile ilgili tespitler belirli bir sınıflandırma usulüyle başlıklandırılmıştır. Buna göre doğrudan ulaşılan erkek söz varlığı ile metin bağlamından ulaşılan (doğrudan erillik bilgisine ulaşılmayan) söz varlığı şeklinde iki temel grup oluşmuştur. Elde edilen sözcük bilgileri de kendi içerisinde gruplandırılmıştır. Birinci başlıkta, erkekler için kullanılan temel akrabalık adları, unvan adları ve dinî terminolojiyle ilgili adlar gösterilmiştir. İkinci başlıkta ise metnin bağlamından yola çıkılarak erkek için kullanılan dolaylı ifade yoluyla sağlanan erkek söz varlığına yer verilmiştir. Tespit edilen sözcüklerin her biri runik metinler ile din konulu Eski Uygurca metin envanteriyle karşılaştırılmış ve daha önce var olan erkekle ilgili söz varlığının anlam bilimsel açıdan ele alınan Eski Uygur Sivil Belgeleri’nde değişiklik yaşayıp yaşamadığı irdelenmiştir. Yine her bir sözcük için Eski Türkçeye ait yazılı kaynaklardan örneklerine yer verilip etimolojisi açıklanmış, bu şekilde Eski Uygur toplum hayatında erkek kavram alanının daha çok hangi dilde karşılandığı gözlenmiştir. Din dışı Eski Uygur sözleşme metinlerindeki erkek söz varlığı dolayısıyla kültürel kodları da yansıtmayı amaçlamayan bu çalışma, söz varlığı çalışmalarına katkı sunmayı hedeflemektedir.
Anahtar Kelimeler
Eski Uygur Sivil Belgeleri, erkek, söz varlığı, anlam bilim, etimoloji.
Abstract
This study deals with the male vocabulary in the Old Uighur Civil Documents, which are about the non-religious texts of the Old Uighurs. For this purpose, all the texts in the Uighur Civil Documents were carefully scanned, and the findings about the male vocabulary obtained as a result of this scanning were titled with a certain classification method. According to this, two basic groups have been formed as the male vocabulary that can be accessed directly and the vocabulary that can be accessed from the context of the text (not directly accessible to masculine knowledge). The obtained vocabulary information is also grouped within itself. In the first title, basic kinship names, title names and names related to religious terminology used for men are shown. In the second title, the male vocabulary, which is provided by the indirect expression used for male, is included based on the context of the text. Each of the detected words was compared with the runic texts and the Old Uighur text inventory on religion, and it was examined whether the previously existing male vocabulary has changed in the Old Uighur Civil Documents, which were discussed in terms of semantics. Again, for each word, examples from written sources belonging to Old Turkic were given and its etymology was explained, and in this way, it was observed in which language the concept of male was mostly met in the Old Uighur community life. This study, which does not aim to reflect cultural codes due to male vocabulary in non-religious Old Uighur contract texts, aims to contribute to vocabulary studies.
Keywords
Old Uighur Civil Documents, man, vocabulary, semantics, etymology.