Sudan’da İngiliz Kolonyalizmine Geçiş: Condominium Antlaşması (1899)
(Transition to British Colonialism in Sudan: The Condominium Treaty (1899)
)
|
Yazar
|
:
Abdullah Özdağ
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2021
|
|
Sayı |
:
72
|
|
Sayfa |
:
853-861
|
Özet
İngiltere’nin Sudan üzerindeki mutlak egemenliği 1899 Antlaşması ile başlamış olsa da Sudan üzerindeki nüfuz mücadelesi 1881’de Muhammed Ahmed’in mehdilik söylemlerine kadar gitmektedir. Hatta İngiltere’nin bölge üzerine ilgisi Mısır Hıdivi’nin emrinde İngiliz subayların Sudan’da üst düzey görevlere geldiği 1870’li yılların başlarına kadar götürülebilir. İngiltere’nin Sudan üzerindeki politikalarının eylem planına alınması Mısır’ın 1882’de işgal edilmesi ile başlar. İngiltere’nin Mısır ile birlikte güneye doğru genişleme politikası Sudan Mehdisi Muhammed Ahmed’in güçlü aksiyonları nedeniyle yaklaşık 20 yıl sonra mümkün olabilmiştir. İngiltere-Mısır gücünün büyük kayıplar vererek geri çekilmesi sonrası ikinci işgal girişimi 1896’da Dongola Seferi ile başlamıştır. Muhammed Ahmed’in halefi Halife Abdullah’a karşı İngiltere-Mısır ortak askeri gücü tarafından yürütülen bu operasyon 1898’de neticelenmiş, Ocak 1899’da Condominium Antlaşması ile Sudan’ın resmi statüsü belirlenmiştir. 19 Ocak 1899’da İngiltere, Mısır ve Sudan arasında yapılan bu antlaşma Sudan’ın egemenliğini İngiltere ve Mısır ortak idaresine bırakmıştır. 1899 Antlaşması 12 maddeden oluşmakta olup bazı maddeleri İngiltere ve Mısır idaresi tarafından sonraki senelerde tartışmalara neden olmuştur. Bu antlaşmanın maddelerinin belirlenmesinde İngiltere’nin Kahire’deki Büyükelçisi Lord Cromer’ın katkıları olsa da önemli ölçüde İngiliz Hükümeti tarafından oluşturulduğu ifade edilmelidir. Bu çalışma, o dönemin eşsiz idare biçimi Condomium’a geçiş sürecini ve 1899 Antlaşmasını inceleyecektir. 1899 Antlaşması’nın değerlendirilmesi ile Sudan’ın 20. yüzyılda İngiliz sömürgesi altında olduğu dönemlerin daha iyi anlaşılması mümkün olacaktır.
Anahtar Kelimeler
Afrika, Sudan, Sömürgecilik, Condominium
Abstract
Although the absolute sovereignty of Great Britain over Sudan started with the 1899 Treaty, the struggle for influence over Sudan goes back until the Mahdi discourse of Muhammad Ahmed in 1881. Moreover, British interest in the region can be traced back to the early 1870s, when British officers under the Khedive of Egypt took up high positions in Sudan. The implementation of the British policies on Sudan begins with the occupation of Egypt in 1882. The southward expansion policy of England with Egypt became possible after nearly 20 years due to the strong actions of the Mahdi of Sudan, Mohammed Ahmed. After the withdrawal of the Anglo-Egyptian military force with great losses, the second invasion attempt started with the Dongola Campaign in March 1896. This operation, carried out by the joint Anglo-Egyptian military force against the Caliph Abdullah, the successor of Muhammad Ahmed, resulted in 1898, and the official status of Sudan was determined with the Condominium Agreement in January 1899. This treaty which was signed between Britain, Egypt and Sudan on January 19, 1899 handed over the sovereignty of Sudan to the joint administration of Britain and Egypt. The 1899 Treaty consisted of 12 articles, and some of its articles caused discussions between the British and Egyptian administrations in the following years. Although Lord Cromer, the British Ambassador in Cairo, contributed to the determination of the articles of this treaty, it should be stated that it was created by the British Government to a large extent.
This study will examine the transition process to the Condominium, the unique administration of that period, and the Treaty of 1899. By evaluating the 1899 Treaty, it will be possible to better understand the periods when Sudan was under British colonial rule in the 20th century.
Keywords
Africa, Sudan, Colonialism, Condominium