GELENEKSEL SAKARYA EVLERİNDE BEZEME
(Decoration in Traditional Sakarya Houses
)
|
Yazar
|
:
Yusuf Çetin
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2015
|
|
Sayı |
:
48
|
|
Sayfa |
:
143-164
|
Özet
Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan itibaren konumu ve verimli toprakları sayesinde sürekli göç alan Sakarya, ev mimarisi konusunda zengin bir yöre olmasına rağmen 1. derecede deprem kuşağında bulunduğu için sık sık depremler yaşamış ve bu depremlerden en çok evler büyük zararlar görmüştür. Depremlerden en az zarar gören Taraklı ilçesindeki evler dışında merkez ilçe ve diğer ilçelerden çok az ev günümüze ulaşabilmiştir. XIX. yüzyıl sonlarından daha eski örneklere rastlayamadığımız bu evler plan ve işlevsellik bakımından Türk mimarisinin yayıldığı geniş coğrafyada yer alan evlerle benzer özellikler göstermekle birlikte, bezeme bakımından başkent İstanbul’a olan yakınlığından dolayı özellikle XIX. yüzyıl moda beğenisinin etkisi altında kalmışlardır. Evlerde görülen bezemelerde Barok, Rokoko, Ampir ve Neo-Klasik unsurlar Batılılaşma Dönemi Osmanlı sanatının programına uygun olarak seçmeci bir biçimde uygulanmıştır. XVIII. yüzyıl sonlarından itibaren İstanbul’da ve aynı zamanda Anadolu’da da izlenen Batı sanat geleneklerini yansıtan bu moda beğenisi, yapıların esas kuruluş ve çizgilerini pek değiştirmişse de dekorasyonda; Barok kartuşlar, girlandlar (asma çelenk), “S” “C” kıvrımlar, istiridye motifleri, natüralist çiçekler, manzara tasvirleri, natürmortlar gibi Batılı motiflerin oluşturduğu kompozisyonları hâkim kılmıştır. Sakarya ve ilçelerindeki evlerde bezeme malzemesi başta ahşap olmak üzere, boya, metal ve alçı malzemeden oluşmaktadır. Bu maddeler; kalemişi, çakma, oyma, ajur, kabartma, döküm ve dövme gibi tekniklerle desenli hale getirilmişlerdir. İncelediğimiz evlerde bezemelerin en yoğun görüldüğü yerler daha ziyade evlerin iç mekânlarında, özellikle de evlerin başodalarında önem kazanmaktadır. Bu odalarda tavanlar, tavan göbekleri ve duvarlar bezemelerin yoğunlaştığı yerlerdir. Başodaların dışında diğer bölümlerde de tavan ve duvarların yanı sıra kapı, korkuluk, sütun başlıkları, çatı saçakları ve kemerler gibi mimari elemanlarda karşımıza çıkmaktadır.<
Anahtar Kelimeler
Geleneksel Sakarya Evleri, Osmanlı, Barok, Rokoko, Ampir, Neo-Klasik
Abstract
Being a migration area due to its location and fertile lands since the foundation of Ottoman Empire, Sakarya, despite its richness in domestic architecture, has witnessed frequent earthquakes which highly damaged the houses, as located on the 1st grade seismic belt. A few houses in city centre and the districts have survived so far apart from the ones in the district of Taraklı. Not older than the late nineteenth century samples, these houses, in terms of planning and functionality, holds the same characteristics as the houses built in the wide area that the Turkish architecture expands, while in terms of decoration, has been under the influence of the nineteen century fashion trend as a result of its closeness to the capital, İstanbul back then. The Baroque, Rococo, Empire and Neo-Classical elements found in house decorations, has been applied in appropriate with the Westernization policy of Ottoman Empire.
Reflecting Western art traditions this fashion trend, followed both in İstanbul and Anatolia after late eighteen century, although did not change the original line and body of the construction, has been dominated in decoration with Western motifs combinations like Baroque elements, garlands “S”, “C” folds, oyster motifs, naturalist blossoms, landscape depictions and still life. Decoration materials in Sakarya and its districts are consisted mainly of wood, paint, metal and plaster. These materials are figured by techniques like hand carving, pounding, engraving, openwork, embossing and hammering. The decorations are mainly observed in the inner sites of the houses, particularly in the headrooms of the houses. In these houses, the decorations are concentrated mostly in ceilings and ceiling roses. Apart from headrooms, decorations are seen in the other parts of the house, along with ceilings and walls, in architectural components like doors, barriers, column heading, eaves and archs.
<
Keywords
Traditional Sakarya Houses, Ottoman, Baroque, Rococo, Empire, Neo-Classical