|
|
ОДИН И АСЫ В СВЕТЕ ТЮРКСКОЙ КУЛЬТУРЫ И ИСТОРИИ
(Odin and As People in the Light of Turkic Culture and History
)
|
Yazar
|
:
Nergiz Hüseyn
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2015
|
|
Sayı |
:
47
|
|
Sayfa |
:
181-218
|
Özet
Dinler tarihi uzmanı Mircea Eliade efsaneleri “kutsal bir tarih” olarak tanımlar. Mitleri uzak geçmişte yaşanılan bir gerçeğin ifadesi olarak düşünen bilim insanları (evhemerism) mitleri “kutsal”lıklarından arındırarak akla, mantığa daha uygun hale getirmeye, altlarında yatan gizli gerçekleri ortaya çıkarmaya çalışmaktadırlar. Onlara göre, mitlerdeki tanrılar eskiden yaşamış birer insanlardır, daha önce yaşamış krallar, kahramanlar efsanelerde tanrılaştırılarak anlatılmaktadırlar. Mevzu itibarıyla tanrıları ve doğaüstü varlıkları konu alan, kahramanları ve olayları fantastik, maceraları şekilde anlatan İskandinav mitolojisinin baş tanrısı, insanlara kutsal yazıyı (runikleri) bahşeden ve sanatları öğreten Odin (Woden)’dir. İzlanda’lı Orta çağ tarihçisi, rahip ve devlet adamı Snorri Sturluson (XIII) Heimskringla adlı Saga külliyatında Odin'i Tanrı değil, gerçek tarihi şahsiyet, büyü ve caduyu bilen ve bu yüzden gittiyi yerlerde tanrı olarak görülen real bir hükümdar (Asların kralı), savaşçı önder olarak tarif eder ve Heimskringla’nın giriş bölümü olan Ynglinga Saga'da Odin’in halkı ile birlikte Asya'dan, Turkland ülkesinden İskandinavya'ya göçü anlatılmaktadır. Saxo Grammaticus Gest Danorum (XIII) eserinde de Odin’i real kişi, kadim zamanların gerçek kralı olarak sunar. Günümüzde kimi tarihçiler Odin hakkında anlatıları tastamam efsane, dolayısıyla uydurma olarak görür, kimi tarihçiler ise Snorri Sturluson'un ve Saxo Grammaticus'un verilerine dayanarak, Odin'in gerçek bir tarihi şahsiyet olduğunu, As halkının tarihte varlığını ve gerçek bir göç olayı vaki olduğunu kanıtlamaya çalışmaktadırlar. Bu bilim adamları, Ynglinga Saga ve Prose Edda’da adı geçen mekanların (Asaland, Turkland) yerini ve kavimlerin kimliğini tespit etmeye çalışmışlar. As halkının etnik mensubiyeti ve ilk yurtlarının gerçek yeri üzerine farklı görüşler vardır. Bir görüş, efsanevi As halkını Göktürk yazıtlarda karşımıza Az Budun olarak çıkan Türk kökenli halkla özdeşleştiriyor ve bu Türk asıllı kavim Batı Asya’dan Kuzeye dağılmış olduğunu ileri sürüyor. Bu sav doğru ise, Odin ve onun halkı Aslarda mensup oldukları etnosa (Türklere) özgü kültürel özelliklerin ve göç etmiş yerlerde Türklükle ilgili öğelerin bulunması gerekmektedir. Bu meseleye odaklanarak bildiride İskandinav coğrafyasında Türk kültürü unsurları aranmış, İskandinav mitolojisi, Edda ve Saga’lar ele alınarak, Odin’de Türk şaman özellikleri, İskandinav toplumunun yetkili, üst sınıf kişileri imajında (Odin, Jarl, Kon, Rig) Türklerin sosyal düzeni ve siyasi teşkilâtına özgü Hükmdar-Baş rahip (laik lider, savaşçı önder olmakla birlikte baş kahin fonksiyonlarını yerine getiren kişi) ile benzerlikler ve uygunluklar ortaya çıkarılmış, runik yazı kültürüne değinilmiş, İskandinav mitolojik kahraman isimlerinin Türkçe temelinde etimolojileri açıklanmıştır. <
Anahtar Kelimeler
Türk kültürü, Türk mitolojisi, İskandinav mitolojisi, Edda, Heimskringla, Odin, Aslar.
Abstract
Mircea Eliade, the scholar of history of religions defines legends as “a sacred history”. Scientists who consider myths as an expression of events that had really took place in the distant history try to turn the myths into more reasonable accounts by eliminating the “holiness” of myths and to uncover the hidden truths underlying them. According to them, the gods of legends are human beings who lived in the past. The kings who reigned in the past and heroes are narrated by deifying them in the legends. Our topic is Odin (Woden) which is the supreme god of Scandinavian mythology that portrays gods and superhuman beings and narrates the events in a fantastic and adventurous way, and which is the one who endowed people with the holy scripts (runic script) and taught them the arts. Snorri Sturluson (XIII) who is an Icelandic medieval historian, priest and statesman describes Odin as a real historical character (not a god) that knows magic and sorcery and as a real ruler (the king of As people) thus considered as a god wherever he goes in his saga corpus (Heimskringla); and the migration of Odin with his people from Asia, TurkLand to Scandinavia is narrated at the introduction of Heimskringla (which isYnglinga Saga). Saxo Grammaticus presents Odin as a real character and a real king of ancient times in his work, Gest Danorum (XIII). Nowadays some historians consider the narratives about Odin as total legend, thus fabrication, while some others try to prove that Odin is a real personality, As people existed in history and a real migration event took place, based on the data of Snorri Sturluson and Saxo Grammaticus. These scholars try to find out the places (Asaland, Turkland) and the identities of the folks mentioned in Ynglinga Saga and Prose Edda. Various views co-exist about the ethnic affiliations of As people and the real location of their motherland. A view identifies legendary As people with Turkic people that appeared as Az Budun in Orkhon inscriptions and proposes that this Turkic folk spread from Western Asia to Northern Europe. If this thesis is correct, Odin and his people have to have cultural properties peculiar to As (Turkic) people and the migrated locations have to have elements related to Turkic culture. With a focus on this topic, in this paper, Turkic cultural elements are sought for; the similarities and compliance with Turkic social order and the notion of ruler-arch priest (secular leader, warrior leader as well as a person who functions as a fortune teller) in the image of high-class people (Odin, Jarl, Kon, Rig) in Scandinavian culture and Turkish shamanist elements in Odin are uncovered by considering Scandinavian mythology, Edda and Sagas; runic script culture is reviewed; and the etymology of the names of Scandinavian mythological heroes based on Turkish language is explained.
Keywords
Turkic culture, Turkic mothology, Scandinavian mythology, Edda, Heimskringla, Odin, As people.
|
|