Codex Cumanicus'ta Alt Anlamlılık (Hyponymy)
(Hyponymy in Codex Cumanicus
)
|
Yazar
|
:
Akartürk Karahan
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2013
|
|
Sayı |
:
39
|
|
Sayfa |
:
187-203
|
Özet
Alt anlamlılık (hyponymy), kısaca bir kavramın kapsamındaki sözcükler, bir türe ait cins adlardır. Alt anlamları kapsayan bütüncül yapı ise üst anlamlılık terimiyle ifade edilir. Kavram alanı konusu içerisinde yapılan bu türden sınıflandırmalar, dildeki hiyerarşiyi göstermesi ve anlambilimsel incelemeleri kolaylaştırması bakımından yararlıdır. Alt anlamlı sözcükler dilden dile, lehçeden lehçeye farklılık gösterebilir. Bu makalede de tarihsel Kıpçak Türkçesinin bir kolu olan Kuman lehçesinin söz varlığı alt anlamlılık/ üst anlamlılık bağlamında değerlendirilmiştir. Bu amaçla Kuman lehçesine ait tek kaynak olan Codex Cumanicus; yer yer Eski Türkçe, Orta Türkçe ve bilhassa Memluk-Kıpçak eserleriyle karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar sonucunda, Codex Cumanicus’un söz varlığının alt anlamlılık bakımından ileri bir durumda olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler
Alt anlamlılık, üst anlamlılık, alt anlam, üst terim, Kuman lehçesi, Codex Cumanicus.
Abstract
Briefly hyponymy is words of under the term or a genus name of species. And top structure that includes the co-hyponyms are expressed in terms of hyperonymy. This kind of classification in the semantic field is useful for demonstrating the hierarchy of language and for facilitating semantic studies. Co-hyponym words can vary from language to language and from dialect to dialect. In this article lexicology of Cuman dialect that is a branch of historical Kipchak Turkic is evaluated in terms of hyponymy / hyperonymy. For this purpose, Codex Cumanicus which is the only source of Cuman dialect is compared to Old Turkic, Middle Turkic and especially Mamluk-Kipchak sources. As a result of these comparisons, it has been seen that Codex Cumanicus lexicology is beyond other examples in terms of hyponymy. <
Keywords
hyponymy, hyperonymy, co-hyponym, superordinate, Cuman dialect, Codex Cumanicus.