ORDU/FATSA YAPRAKLI MEZARLIĞI VE TARİHİ MEZAR TAŞLARI
(Ordu/Fatsa Yapraklı Cemetery and Historical Tombstones
)
|
Yazar
|
:
Şerife Tali
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2023
|
|
Sayı |
:
78
|
|
Sayfa |
:
453 - 476
|
Özet
Özet
Fatsa Yapraklı Mezarlığı’nda bulunan tarihi mezar taşları bu araştırma ile kayıt altına alınmış ve eserler bilimsel olarak ilk kez incelenerek tanıtılmıştır. Tahribatın ve kayıpların fazla olduğu mezarlıkta kalan, tarihi olan mezarlar değerlendirilmiş ve eserlerin kitabeleri okunmuştur. Mezarlar, mezar tipolojisi, şahidelerin malzeme, teknik, form ve bezeme özellikleri ile sanat tarihi metodolojisi içerisinde ele alınmıştır. Mezar taşı tipolojisi olarak çeşitliliğin sınırlı olduğu mezarlıkta süslemede kompozisyonların zenginliği ve bölgeye göre farklılığı ile önemli ayrıntılar tespit edilmiştir. Süsleme açısından oldukça estetik ve iki boyutlu ele alınan 18. yy. ait Alime Hanım’ın baş taşında soyut dallar ve üstte kayık kâsede meyveler altta friz şeklinde ayaklı dört kâsede yemişlerle natürmortlar işlenmiştir. Yapraklı Mezarlığı’nda ayak taşlarının hemen hepsi bezenirken özellikle Batı Anadolu Bölgesine özgü olarak bilinen Karadeniz Bölgesinde pek işlenmeyen cami tasvirli bir ayak taşı bulunmuştur. Kompozisyonda cami, minaresi son cemaat yeri ve önünde şadırvan veya türbe gibi mimari yapılar topluluğu içinde tasvir edilmiştir. Osmanlı Türkçesi ve Cumhuriyet Devrine ait günümüz Türkçesi ile yazılan kitabelerde ve içeriğinde değişen farklılıklar ve bir örnekte “Tanrı” lafzı olarak şahide de ilginç bir detay kaydedilmiştir. Mezarlıkta çok kaliteli işçilik ve malzemeden üretilen eserden başlayarak diğer mezar taşı yapma geleneğini sürdüren sade örnekler olarak eserler kronolojik biçimde değişimi izlenebilmesi açısından da önemlidir. Mezarlıkta incelenen on iki örnek teknik açıdan detaylıca ele alınırken eserlerin özellikle Türk mezar taşı geleneği ve bölge kültürü içerisindeki yerleri belirlenmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Yapraklı, Kitabe, Cami tasviri, Natürmort, Tanrı
Abstract
Abstrac
The historical tombstones found in Yapraklı Cemetery were recorded with this research and scientifically examined and introduced for the first time. The historical tombs in the cemetery, where the destruction and losses were high, were taken and their inscriptions were read. The tomb typology of the artifacts, the material, technique, form and decoration features of the witnesses were evaluated within the art history methodology. In the cemetery, where the diversity of the tombstone typology is limited, important details have been determined with the richness of the compositions in the decoration and the difference according to the region. The 18th century which is considered very aesthetic and two-dimensional in terms of decoration abstract branches on the headstone of Alime Hanım, and fruits in a boat bowl at the top are decorated with eaten and still lifes in four frieze-shaped footed bowls. While almost all of the footstones in Yapraklı Cemetery were decorated, it was applied on a mosque-depicted foot? stone, which was not processed much in the Black Sea Region, which is known to be unique to the Western Anatolia Region. An interesting detail has been recorded in the inscriptions written in Ottoman Turkish and in the contemporary Turkish of the Republic Period and the varying differences in their content, and in one example, the word "God". It is important to follow the chronological change of the works as simple examples that continue the tradition of making other tombstones, starting with the work produced from very high quality workmanship and materials in the cemetery. While the twelve samples examined in the cemetery were handled technically, the works were tried to be determined, especially in the tradition of Turkish tombstones and in the culture of the region.
Keywords
Key Words: Yapraklı, Inscription, Mosque depiction, Natürmort, God