Türkçede Sayı Sözlü Yaş Tamlamaları: Mukaddimetü’l-Edeb’de Hayvan Yaşları
(Noun Phrases Including Numeral Words in Turkish: The Animal Ages in Muqaddimat al-Adab
)
|
Yazar
|
:
Gülşen Özçamkan
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
75
|
|
Sayfa |
:
923-932
|
Özet
Bu çalışma iki kısımdan oluşmaktadır. İlkinde yaş hesabıyla ilgili değişken kabul ve uygulamalara değinilerek sayı sözüyle yaş ifade etmenin yollarından “... yaşında(...)” ve “... yaşımda(...)” kullanımları dildeki en eski yazılı benzerleriyle değerlendirilmiştir. bėş yaşımta, yėti yaşıŋa, yeti yaşta gibi örneklerde görüldüğü üzere tamlama, tarihî metinlerde, ilgili kişinin iyeliğini işaretler biçimde de kullanılmış; iyelik eki olmadığında ise doğrudan durum eki almıştır. Standart dilde görülmeyen bu sayı (grubu) // yaş + durum eki yapısı ağızlarda mevcuttur. Yaş, sayılabilir olmakla beraber söz konusu tamlamalarda sayı sözü bir adlandırma öğesidir ve günümüzdeki yapıda mevcut belirtme/belirlilik eki zaten bunların birer isim tamlaması olduklarını açıkça göstermektedir. Eksiz tamlamaların tarihî seyirde değişen görünümleri hatırlandığında, ilgili pek çok çalışmada sıfat tamlaması olarak anılan sayı sözü // yaş yapılarını da eksiz tamlamalar olarak değerlendirmek mümkün görünür.
Çalışmanın ikinci kısmı ise yaşla ilgili kabul ve dolayısıyla adlandırmalarda görülen farklılığın Mukaddimetü’l-Edeb’e ait iki nüshada; Paris ve Yozgat nüshalarındaki örneklerini sunacaktır. Bir hayvanın yaşını ifade eden aynı Arapça kelime/ kelime grubuna yapılmış Türkçe tercümenin Paris ve Yozgat nüshalarında birer yaşla farklı oluşu bu husustaki tayinlerin değişkenliği ile ilgili olarak yorumlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
“yaşımda”, “yaşında”, eksiz tamlama, Mukaddimetü’l-Edeb, hayvan yaşları
Abstract
This study consists of two parts. In the first, variable assumptions and applications related to age calculation are mentioned. The use of "...yaşında(...)" and "... yaşımda(...)", which are ways of expressing age with numerical words, were evaluated together with their oldest written equivalents. As seen in examples such as bėş yaşımta, yėti yaşıŋa, yeti yaşta, the phrase was also used in historical texts to indicate the possession of the person concerned. When there is no possessive suffix, it has a direct case. This number (group) // age + case suffix structure, which is not seen in the standard language, is available in dialects. Although age is countable, the number word is a naming element in these phrases and the accusative/definiteness suffix in today's structure clearly shows that these are noun phrases. Considering the changing appearances of non-affix contruction in the historical course, it seems possible to consider the number words // age structures, which are referred to as adjective phrases in many related studies, as non-affix phrase.
The second part of the study will present the examples of the differences in age-related acceptance and naming in the Paris and Yozgat copies of Muqaddimat Al-Adab. The Turkish translation of the same Arabic word and phrase that expresses the age of an animal differs so as one age in the Paris and Yozgat copies. This situation was interpreted as the variability of age determinations in two copies.
Keywords
“yaşımda”, “yaşında”, noun phrase without suffixes, Muqaddimat Al-Adab, age of animals