Yunus Emre’de “Bir Tanrı” Kalıp İfadesi Üzerine
(On the Phrase of “Bir Tanrı" (One God) in the Poetica of Yunus Emre
)
|
Yazar
|
:
Rıdvan Öztürk
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
74
|
|
Sayfa |
:
553-560
|
Özet
Yunus Emre Türk dilinin en önemli şairleri yer arasında yer alan seçkin şahsiyetlerden birisidir. Onu bu derece öne çıkaran düşünce dünyası olduğu kadar, düşüncelerini güzel ve derinlikli bir yapı ile de dile getirebilmesidir. Onun ifadelerinde kendi döneminin özelliklerinin en güzel örneklerini görebildiğimiz gibi, geçmiş dönemlerin bazı arkaik unsurlarını da bulabilmekteyiz. Geçmiş dönemin izlerini yansıtan bu özellikler, Yunus Emre’nin düşünce ve ifade etme noktasında beslenme kaynaklarını da bize yansıtmaktadır.
Bu çalışmada Yunus Emre’nin şiirlerinde geçen “Bir Tanrı” kalıp ifadesinin geçtiği yerler tespit edilmiştir. “Bir” kelimesinin sayı sıfatı gibi kullanımdan isim gibi kullanıma geçişi örnekler üzerinden gösterilmiştir. Yunus Emre ve onun dönemindeki eserlerde görülen “Bir Tanrı”, kullanımının Hakaniye Türkçesi eserlerindeki “Bir Bayat, Bir İḍi, Bir Tengri” kullanımlarına denkliğine de işaret edilmiştir. “Yunus Emre Divanının farklı nüshalarında geçen “Tanrı” kelimesinin başka kelimelerle değiştirilmesinden hareketle günümüze doğru bu kelimenin kullanım alanının ve buna bağlı olarak da birlikte kalıp ifade oluşturduğu “Bir Tanrı” söz diziminin kullanım sıklığını yitirdiğini ortaya koymaya çalıştık.
Anahtar Kelimeler
“Bir Tanrı” kalıp ifadesi, Yunus Emre, Kutadgu Bilig, Tanrı, deyim aktarması, Hakaniye Türkçesi
Abstract
Yunus Emre is enjoys a distinguished place among the most important poets of the Turkish language. What makes him so prominent is his world of thought, as well as his ability to express his thoughts in beautiful and in-depth structures. In his expressions, we can see the best examples of the characteristics of his period, and we can also find some archaic elements of the past periods. These features, which reflect the traces of the past period, also reflect the sources from which Yunus Emre derived his inspiration in terms of ideas and way of expression.
In this study, the places in Yunus Emre's poems where the phrase "One God" is used has been determined. The transition of the word "one" from being used as a numeral adjective to being used as a noun is shown through examples. It has also been emphasized that the use of "One God", seen in Yunus Emre and his works, is equivalent to the usage of "Bir Bayat, Bir İḍi and Bir Tengri" in works belonging to Hakaniye Turkish. Based on the replacement of the word "God" with different words in different versions of Yunus Emre's Divan, we have tried to reveal that the area of usage of this word and, accordingly, the collocation of "One God", with which it formed a pattern, has lost its frequency of use.
Keywords
The phrase "One God", Yunus Emre, Kutadgu Bilig, God, idiom transfer, Hakaniye Turkish