Osmanlı Devleti’nde Kapıkulu Ocakları ve Saray Teşkilatı Mensuplarının Tekâüte Ayrılması Meselesi ve Tekâüt Ulûfeleri: Ankara Damga Mukataası Örneği (1676-1683)
(The Question of Retirement of the Members of the Kapıkulu Corps and the Palace Organization in the Ottoman Empire and ‘Tekâüt Ulûfesi’ (The Retirement Salary): The Case of Ankara Stamp Mukataa (1676 -1683)
)
|
Yazar
|
:
Hakan Doğan
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2022
|
|
Sayı |
:
73
|
|
Sayfa |
:
29-57
|
Özet
Osmanlı Devleti’nde ordu ve bürokrasinin çeşitli kademelerinde görev yapan kişilerden bazı sebeplerden dolayı artık hizmet edemeyecek duruma gelenlere, aktif görevlerinden ayrılmalarından sonra geçimlerini sağlayacak miktarda “tekâüt ulûfesi“ adı verilen bir maaş bağlanmaktaydı. Ordunun ve bürokrasinin en önemli parçası olan kapıkulu ocakları ve saray teşkilatı mensupları için tekâüte ayrılmak ve tekâüt ulûfesi son derece önemli idi. Bu görevliler için kanunen bir emeklilik yaşı bulunmamaktaydı. Bunların emekli olabilmeleri için, görevlerini yerine getiremeyecek kadar yaşlanmış olmaları, katıldıkları savaşlarda aldıkları yaralardan dolayı sakat kalmaları ve görevlerini kötüye kullanmaları ya da ihmal etmelerinden dolayı azledilmeleri gerekiyordu. Osmanlı Devleti’nde emekliye ayrılan kapıkulu ocakları ve saray teşkilatı mensuplarının emeklilik maaşları II. Selim dönemine (1566-1574) kadar şehremininden ya da selâtîn camilerinin vakıflarının fazlasından ödenirken, II. Selim döneminden itibaren üç ayda bir olmak üzere merkezî hazineden ödenmeye başlamıştır. Bu kişiler emekliliklerinde İstanbul dışında başka bir yerde ikâmet etmek istediklerinde emeklilik maaşlarını gittikleri şehrin gümrüklerinden ya da mukataalarından almaktaydılar. Öyle ki çalışmamızda, tekâüte ayrılan bazı kapıkulu ocakları ve saray teşkilatı efradının da maaşlarını Ankara Damga Mukataası’ndan aldıklarını görüyoruz. Bu çalışmada, Osmanlı coğrafyasının farklı bölgelerinde görev yapan bazı kapıkulu ocakları ve saray teşkilatı mensuplarının emekliye ayrılmaları meselesi ve emekli olduktan sonra Ankara Damga Mukataası’ndan aldıkları emeklilik maaşları Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi Ali Emirî Sultan IV. Mehmed (AE.SMMD.IV) tasnifinde yer alan beratlardaki veriler kullanılarak ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kapıkulu Ocakları, Saray Teşkilatı, Tekâüt, Ulûfe, Ankara Damga Mukataası
Abstract
In the Ottoman Empire, a salary called "tekâüt ulûfesi" was given to those who served at various levels of the army and bureaucracy, and who could no longer serve due to some reasons, after leaving their active duty. It was extremely important for the members of the Kapıkulu corps and members of the palace organization to be retired and to take tekâüt ulufesi . There was no statutory retirement age for these officials. In order for them to retire, they had to be too old to fulfill their duties, be crippled by injuries sustained in wars, and be dismissed for abuse or neglect of their duties. Retirement pensions of Kapıkulu corps and members of palace organization who retired in the Ottoman Empire was paid from funds of mayor şehremini (mayor) or foundations of the selatîn (royal) mosques until the reing of Selim the second. But, it started to be paid from the central treasury once for three mounts since the Selim the second's reign. When these people wanted to reside in another place other than Istanbul during their retirement, they received their pension from the customs or mukataa of the city they went to. In tis respect in our study, we see that some members of the Kapıkulu corps and members of the palace organization received their salaries from the Ankara Stamp Mukataa. In this study, the issue of retirement of some members of the Kapıkulu corps and the palace organization, worked in different regions of the Ottoman Empire, and the retirement salaries they received from Ankara Stamp Mukataa (revenue) after their retirement, have been tried to be revealed by using Presidency Ottoman Archive Ali Emirî Sultan Mehmed The Four, (Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi Ali Emirî Sultan IV. Mehmed) (AE.SMMD.IV)
Keywords
Kapıkulu Corps, Palace Organization, Tekâüt (Retirement), Ulûfe (Salary), Ankara Stamp Mukataa (Reve