Tatar Halk Destanı İdegey'de Geçiş Dönemleri
(Transitional Periods in the Tatar Folk Epic Idegey
)
|
Yazar
|
:
Çulpan Zaripova Çetin
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2007
|
|
Sayı |
:
15
|
|
Sayfa |
:
125-147
|
Özet
Destanlar, hem tarih, hem de fikir ve sanat bakımından büyük önem taşırlar. Tatar halkının yüzyıllardır süregelen sosyal ve kültürel hayatını, dünyayı görüşünü, inancını tüm Türk dünyasına ortak olan motifler vasıtasıyla yansıtan ?İdegey? destanı da Tatar halkının umutlarını, yaşam tarzını, törenler ve örf adetlerini tasvir etmekle, başka birçok Türk boyunun gelenek göreneklerine de önemli yer vermektedir. Bu doğalda, çünkü destan çeşitli boyları ve milletleri kendi bünyesine toplayan Altın Urda devleti tarihini yansıtmaktadır.
Ayrıca, ?İdegey? destanında insan hayatının en önemli anları olarak ifade edebilece-ğimiz ve insanlara genellikle bir öncekine nispetle yeni statüler kazandıran ?doğum?, ?ev-lenme? ve ?ölüm? gibi geçiş dönemleri özel yer almakta ve kahramanların kişiliğini dolayısıyla açmaya yardım etmektedirler. En ilginç olanı da, ?İdegey? destanında bu merasimler içinde biz Tuktamış hanı da, İdegey?i de bir hükümdar veya bir emir olarak değil, aile başına geçmeye hazırlanan sıradan bir delikanlı veya çocuk sahibi olma sevincinden şaşkın kalan bir baba olarak tanımaktayız. Belirsiz kalan bir yıravın (ozanın) Tuktamış hanın ve İdegey?in kişiliğini törenler ve örf-adetler sırasında ustalarca canlı bir şekilde göstermiş olması destanın en büyük kazançlarından biri olarak sayılmaya değerdir.
Bugün de birçok Türk boyu için ortak olan tören, adet, gelenek ve inançların ?İdegey? destanında bir araya gelmesi büyük Türk Dünyasının tarihi birlik ve bütünlüğünün daha bir göstergesidir.
<
Anahtar Kelimeler
Tatar, Altın Urda, folklor, destan, gelenek.
Abstract
Epic takes a special place in world culture when it comes to learning and understanding history, philosophy, and aesthetics of any nation. By the themes that are common to the whole Turkic world, the heroic epic ?Idegei? depicts social, cultural, and religious life of Tatars. This epic reflects all the dreams, hopes, traditions, customs, and government system of Tatars and of many other Turkic peoples that had all lived in one state- Golden Horde- for three centuries.
Important transitional periods in a person?s life such as ?birth?, ?marriage?, and ?death? are pictured brightly in this epic. They are crucial in understanding human values of the main characters of ??Idegei?.
In conclusion, it is worth mentioning, that the traditions and customs gathered in the epic are common for many Turkic peoples. It is another proof that the great Turkic world has been historically united.
<
Keywords
Tatar, Golden Horde, folklor, epic, tradition.