Atasözlerinin Tasniflendirilmesi Üzerine Tematik Bir Yaklaşım: Antalya Örneği
(A Thematic Approach to the Classification of Proverbs: The Case of Antalya
)
|
Yazar
|
:
Atila Kartal
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2021
|
|
Sayı |
:
72
|
|
Sayfa |
:
1031-1052
|
Özet
Türk halk kültürünün, yazılı ve sözlü edebiyatının önemli vesikaları olan atasözleri, zamanla kazanılmış tecrübe ve deneyimlerin kısa, özlü ve derin manalar içeren sözlere yansımasıdır. Kelime yükünden arındırılmış kısacık ifadeler içinde koskocaman bir hayat felsefesini barındırır. Atasözleri eğitimden öğretime, tarımdan halk takvimine, tabiattan kâinata, edebiyattan sanata, açlıktan tokluğa, yiğitlikten korkaklığa, cömertlikten cimriliğe, her konuda söylenmiş yol gösterici, eğitici, uyarıcı, öğretici veciz kalıplaşmış ifadelerdir. Gerek sözlü edebiyatımızda gerek yazılı edebiyatımızda milli kültürümüzün bir parçası sayılan atasözleri zengin bir kullanıma sahiptir.
Metinlerle takip edebildiğimiz ilk örneklerini Orhun Kitabeleri’nde ve Divânu Lugâti’t-Türk’te görebildiğimiz atasözleri varlığını ve tesirini kullanım alanını genişleterek günümüzde de canlılığını korumaktadır. Atasözleri ve deyimler kalıplaşmış ifadelerdir; ancak çeşitli sebeplerden dolayı bu kalıp ifadelerin bazısının kelimesi değişmiş, bazıları bölgesel özellik gösteren kelimelerle zenginleşmiş, bazı atasözleri de günümüzde unutulmuş olabilir. Az sözle çok şey söyleme kudreti bulunan atasözleri sözlü ve yazılı edebiyatımızın, söz varlığımızın en zengin kaynakları arasına girmektedir.
Bu makalede atasözleri hakkında bilgi verildikten sonra bu ifadelerin bireylerin duygu, düşünce ve yaşantısına yansıtmakta olduğu benzer sözler üzerinden örnekler verilecektir. Bir sonraki aşamada ise Doğu Antalya'da kullanılmakta olan ve yazılı kaynaklardan tespit edilen atasözlerinin tematik tahlili yapılacaktır. Ayrıca elde edilen bulgular analiz yöntemi ile varyantlaşma, tema, işlev, konu, eş mana yönleri bağlamında değerlendirilerek Türk atasözleri içindeki durumu ortaya konacaktır.
Anahtar Kelimeler
Atasözü, Antalya, sözlü kültür, tema, düşünce dünyası.
Abstract
Proverbs, which are essential documents of Turkish folk culture, written and oral literature, are the reflection of the experiences and experiences gained over time into words that contain short, concise, and deep meanings. It includes a massive philosophy of life in short expressions freed from the burden of words. Proverbs are guiding, educative, warning, instructive, and concise formulaic expressions that are said in every subject, from education to teaching, from agriculture to the folk calendar, from nature to the universe, from literature to art, from hunger to satiety, from bravery to cowardice, from generosity to stinginess. Thus, proverbs, which are considered a part of our national culture, have a rich usage in our oral and written literature.
Proverbs, the first examples of which we can follow with texts, in the Orkhon Inscriptions and Divânu Lugâti't-Türk, maintain their vitality today by expanding their existence and influence. Proverbs and idioms are formulaic expressions; however, due to various reasons, the words of some of these formulaic expressions may have changed, some of them may have been enriched with words with regional characteristics, and some proverbs may have been forgotten today. Nevertheless, proverbs, which have the power to say a lot with few words, are among the wealthiest knowledge sources of our oral and written literature and vocabulary.
In this article, after giving information about proverbs, examples will be given on similar words that these expressions reflect on individuals' feelings, thoughts, and lives. The thematic analysis of proverbs used in Eastern Antalya and determined from written sources will be made in the next stage. In addition, the obtained findings will be evaluated in the context of variant, theme, function, subject, and synonym aspects with the analysis method, and the situation in Turkish proverbs will be revealed.
Keywords
Proverb, Antalya, oral culture, theme, world of thought.