W. Radloff’un Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy Adlı Eserine Göre 19. Yüzyıl Altay Türkçesinin Ses Özellikleri I: Ünlüler
(The Phonetic Features of 19th Century Altai Turkic According to Radloff's Work Named Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy I: Vowels
)
|
Yazar
|
:
FATİH NUMAN KÜÇÜKBALLI
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2019
|
|
Sayı |
:
62
|
|
Sayfa |
:
300-334
|
Özet
Radloff, Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy (OSTN) adlı sözlüğünü 1893-1911 yılları arasında altışar yıl arayla dört cilt olarak yayımlamıştır. Bu sözlükte tarihî ve çağdaş pek çok Türk lehçesine ait yaklaşık 68 bin madde başı bulunmaktadır. Eserdeki tarihî lehçelere ait söz varlığı büyük oranda daha önce yayımlanan çalışmalardan alınmıştır. Çağdaş lehçelere ait kelimeler ise genellikle o dönemki konuşma dillerinden derlenmiştir. Özellikle o güne kadar pek bilinmeyen Türk lehçelerinin söz varlığının ilk defa bu eserde derlenmiş olması, eseri çok değerli kılmaktadır. OSTN’deki Altay Türkçesine ait kelimelerin tamamına yakını 1860’lı yıllarda bizzat Radloff tarafından derlenmiştir. Aynı zamanda söz konusu kelimeler sözlüğün temelini oluşturmuştur. OSTN’de Altay Türkçesi ağızlarına (Altay Kiji, Teleüt, Tölös, Lebed, Kumandı ve Tuba) ait toplam 11286 madde başı tespit edilmiştir. Ayrıca sözlükte çok sayıda örnek cümle mevcuttur.
Bu çalışmada OSTN’deki zengin dil malzemesinden yola çıkılarak 19. yüzyıl Altay Türkçesi ve ağızlarının ünlülerle ilgili ses özellikleri ele alınmıştır. Altay Türkçesindeki normal süreli, uzun ve kısa ünlüler ayrı ayrı değerlendirilmiş ve ünlü uyumları hakkında bilgiler verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Radloff, sözlük, Altay Türkçesi ağızları, Altay, Teleüt, Tölös, Lebed, Kumandı, Tuba, ses bilgisi, ünlüler.
Abstract
Radloff published his dictionary named Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy (OSTN) as four volumes at six years interval between 1893 and 1911. In this dictionary, there are approximately 68 thousand headwords belonging to many Turkic dialects historical and contemporary. The vocabulary belonging to historical dialects in the book was mostly taken from previously published studies. The words of contemporary dialects are generally compiled from the spoken languages of that period. Especially the fact that the vocabulary of Turkic dialects, which was not known until today, was compiled in this work for the first time makes very valuable in the work. Almost all the words of the Altai dialects in OSTN were compiled by Radloff himself in the 1860’s. At the same time, these words form the basis of the dictionary. A total of 11286 headwords belonging to Altai Turkic dialects (Altai Kiji, Teleut, Tölös, Lebed, Kumandy and Tuba) were identified in OSTN. There are also many sample sentences in the dictionary.
In this study based on the rich language material in OSTN, the phonetic features about vowels of 19th century Altai Turkic and its dialects have been discussed. Normal, long and short vowels have been evaluated separately and have been given informations about vowel harmonies in Altai Turkic.
Keywords
Radloff, dictionary, Altai Turkic dialects, Teleut, Tölös (Teless), Lebed (Chalkan), Kumandy, Tuba,