Atebetü’l-Hakayık’ta Algı Fiilleri
(Perception Verbs in Atebetü’l-Hakayık
)
|
Yazar
|
:
Hüseyin Yıldız
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2018
|
|
Sayı |
:
60
|
|
Sayfa |
:
163-181
|
Özet
Atebetü’l-Hakayık Edib Ahmet Yüknekî tarafından yazılmıştır ve Karahanlı Türkçesi döneminde yazılan İslami dönem Türkçe ilk eserler arasında yer almaktadır. Dini ve tasavvufi konuları işleyen manzum didaktik bir eserdir. Dilbilimcilerin çeşitli yönlerden incelediği mental fiillerin alt gruplarından birini algı fiilleri oluşturmaktadır. Yabancı kaynaklarda perception verbs, sensory perception verbs ve sensation verbs terimleri kullanılmakta olup, zaman zaman cognitive verbs başlığı altında da ele alınan algı fiilleri üzerine yapılan sınıflandırmalar genellikle ‘beş duyu organı’ temellidir. Algı fiilleriyle ilgili olarak gerek Viberg, Levin, Sweetser, FrameNet, Ibarretxe-Antuñano, González Orta, Gunnarsdóttir, Blendae vb. araştırmacılar tarafından yabancı dil; gerekse Kuliev, Yaylagül, Kamchybekova, Şahin, Seçkin, Ayan ve Türkdil, Gökçe, Yıldız vb. araştırmacılar tarafından Türk dili temelli akademik çalışmalar yapılmıştır.
Edib Ahmet Yükneki’nin kaleme aldığı Atebetü’l-Hakayık metnindeki algı fiillerinin göz, kulak, burun, tat ve temas fiilleri olarak beş grupta ele alınacağı bu çalışmada, bahsedilen beş grupta sınıflandırılan fiiller örnek cümlelere bağlı olarak ve bağlam içinde gösterilerek analiz edilecek, böylelikle dini-tasavvufi içerikli bir eser üzerinden yazarın ve dönemin zihin dünyası anlaşılmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Karahanlı Türkçesi, Atebetü’l-Hakayık, mental fiiller, algı fiilleri
Abstract
Atebetü’l-Hakayık was written by Edib Ahmet Yüknekî in Karakhanid period. Yüknekî’s book is mentioned among the Islamic period Turkish first works. It is a didactic poetic work that deals with religious and mystical subjects. One of the sub-groups of mental verbs examined by linguists in various aspects is the perception verbs. In different sources, perception verbs, sensory perception verbs and sensation verbs terms are used and the classifications on the perception verbs, which are also discussed under cognitive verbs from time to time, are generally based on essential ‘five sense’. Viberg, Levin, Sweetser, FrameNet, Ibarretxe-Antuñano, González Orta, Gunnarsdóttir, Blendae and so on. foreign language-based by researchers; and Kuliev, Yaylagül, Kamchybekova, Şahin, Seçkin, Ayan and Türkdil, Gökçe, Yıldız and so on. Turkish language-based academic studies were conducted by the researchers. In this study, in which the verbs of perception of Atebetü'l-Hakayık written by Edib Ahmet Yükneki will be discussed in five groups as eye, ear, nose, taste and contact verbs, the verbs classified in the five groups will be analyzed and shown in context, depending on the example sentences. Thus, it will be tried to understand the author and the mind world of the period based on a work with religious-sufistic content.
Keywords
Karakhanid Turkish, Atebetü’l-Hakayık, mental verbs, perception verbs