KIRIM-KAFKASYA İLİŞKİLERİNDE “ATALIK” KURUMUNUN KÖKENİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER
(Evaluations on the Origin of “Fatherhood (Atalık) Institution” in Crimea-Caucasus Relationships
)
|
Yazar
|
:
Ufuk Tavkul
|
|
|
Türü |
:
Telif
|
|
Baskı Yılı |
:
2016
|
|
Sayı |
:
51
|
|
Sayfa |
:
223-232
|
Özet
Atalık, Kafkasya’da bir ailenin çocuğunun bir başka aileye verilerek orada büyütülmesi ve yetiştirilmesi geleneğini ifade eden ve baba anlamına gelen ata isminden türetilmiş bir terimdir. Göktürkler zamanından itibaren örneklerine rastlanılan bu eski Türk geleneği Selçuklularda da Atabek adıyla bulunmaktaydı. Altın Ordu ve Kırım Hanları’nın şehzadelerinin Kafkasya’da büyütüldükleri, burada silâh kullanmayı, ata binmeyi, aile terbiyesini öğrendikten sonra ailelerine teslim edildikleri bilinmektedir. Bu şehzadeleri Kafkasya’da eğiten aileler onların manevî babaları, yani atalıkları sayılırdı. Atalık geleneğinin kadim devirlerden beri Adigelere (Çerkeslere) özgü bir toplumsal kurum olmadığı, bu geleneğin kuzeyden gelen atlı-göçebe bozkır savaşçıları tarafından Kafkaslara taşındığı açıktır. Atalık adının bir terim ve kurum olarak Göktürkler, Bulgarlar, Kıpçaklar ve Selçuklularda mevcut olduğu ve Moğolların da kültürel etkileşim aracılığıyla atalık kurumunu kendi bozkır kültürlerine uyarladıkları görülmektedir.<
Anahtar Kelimeler
Kırım, Kafkasya, gelenekler, atalık
Abstract
Atalık (fatherhood) is a term derived from the Turkic name ata which means father that expresses the tradition of raising a family’s child in another family in the Caucasus. That old turkic tradition can be seen in Göktürk, Seljuk, Bolgar and Kuman-Kipchak Turks as well. It is known that the princes of Golden Horde and Crimean Khans were grown up in the Caucasus. The institution which is named as Atalık is not peculiar to Adige (Circassian) people but it has been carried from the North steppes by the nomadic warriors.<
Keywords
Crimea, Caucasus, traditions, atalık (fatherhood)