Özet
ORDU/FATSA YAPRAKLI MEZARLIĞI VE TARİHİ MEZAR TAŞLARI
Özet
Fatsa Yapraklı Mezarlığı’nda bulunan tarihi mezar taşları bu araştırma ile kayıt altına alınmış ve eserler bilimsel olarak ilk kez incelenerek tanıtılmıştır. Tahribatın ve kayıpların fazla olduğu mezarlıkta kalan, tarihi olan mezarlar değerlendirilmiş ve eserlerin kitabeleri okunmuştur. Mezarlar, mezar tipolojisi, şahidelerin malzeme, teknik, form ve bezeme özellikleri ile sanat tarihi metodolojisi içerisinde ele alınmıştır. Mezar taşı tipolojisi olarak çeşitliliğin sınırlı olduğu mezarlıkta süslemede kompozisyonların zenginliği ve bölgeye göre farklılığı ile önemli ayrıntılar tespit edilmiştir. Süsleme açısından oldukça estetik ve iki boyutlu ele alınan 18. yy. ait Alime Hanım’ın baş taşında soyut dallar ve üstte kayık kâsede meyveler altta friz şeklinde ayaklı dört kâsede yemişlerle natürmortlar işlenmiştir. Yapraklı Mezarlığı’nda ayak taşlarının hemen hepsi bezenirken özellikle Batı Anadolu Bölgesine özgü olarak bilinen Karadeniz Bölgesinde pek işlenmeyen cami tasvirli bir ayak taşı bulunmuştur. Kompozisyonda cami, minaresi son cemaat yeri ve önünde şadırvan veya türbe gibi mimari yapılar topluluğu içinde tasvir edilmiştir. Osmanlı Türkçesi ve Cumhuriyet Devrine ait günümüz Türkçesi ile yazılan kitabelerde ve içeriğinde değişen farklılıklar ve bir örnekte “Tanrı” lafzı olarak şahide de ilginç bir detay kaydedilmiştir. Mezarlıkta çok kaliteli işçilik ve malzemeden üretilen eserden başlayarak diğer mezar taşı yapma geleneğini sürdüren sade örnekler olarak eserler kronolojik biçimde değişimi izlenebilmesi açısından da önemlidir. Mezarlıkta incelenen on iki örnek teknik açıdan detaylıca ele alınırken eserlerin özellikle Türk mezar taşı geleneği ve bölge kültürü içerisindeki yerleri belirlenmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Yapraklı, Kitabe, Cami tasviri, Natürmort, Tanrı