Özet
Kutadgu Bilig Kahramanları Üzerine Yeniden Düşünmek
Alegorik bir eser olarak kurgulanan, okuyucusuna ve sunulduğu hükümdara iki dünya mutluluğunu “350 kitab adı urdum ķutađġu bilig/ ķutađsu oķıġlıķa tutsu elig 351 sözüm sözledim men bitidim bitig/ sunup iki ajunnı tutġu elig” beyitleriyle vaat eden Kutadgu Bilig, dört temel karakter üzerinden kurulmuş bir eser olarak şüphesiz kültür tarihimizdeki en önemli eserlerden birisidir. Bu çalışmada Kutadgu Bilig’in dört temel karakteri üzerine ve temsil ettikleri erdemlere yönelik bir inceleme yapılması planlanmıştır. Bilindiği üzere eserde; Küntogdı, Aytoldu, Ögdilmiş ve Odgurmuş karakterleri çevresinde gelişen temel karakterler haricinde de Küsemiş, Kumaru, Hizmetçi gibi az sayıda bazı karakterleri de görmek mümkündür. Karakterlerin adalet, kut, akıl ve akıbeti temsil ettiği 354 ile 358. beyitler arasında açıklanmaktadır. Eserin temel kurgusundaki hareketliliği oluşturan kahramanların (soyut kavramların somut bir şekilde insan formunda aktarılması şeklinde ortaya çıkan kahramanlar) bugünün dünyasında “değerler, etik, ya da normlar” başlıkları altında ortaya çıkan kavramlarla ilişkisi muhakkaktır. Eserin muhtevasına, yazılış amacına, kurgusuna ve aslında okuyucusunu ulaştırmak istediği kutsal amaca bakıldığında eser kahramanlarının daha önceki çalışmalarda belirtildiği üzere sadece bahsi geçen kalıp değerler ve kavramlar çerçevesinde değerlendirilmesinin eserin değerine gölge düşüreceği ve eserin eksik bir şekilde yorumlanmasına yol açacağı düşünülmektedir. Bununla birlikte hali hazırda Türk medeniyetinin kültürel olarak aktarımında eserin büyük bir rolü olduğu hem eserin müstensihi tarafından hem de çağdaş araştırmacılar tarafından açık bir şekilde anlatılmıştır. Tüm bu açıklamalar ışığında hazırlanacak olan bu çalışmayla;
1- Eserdeki kahramanların adlandırılış veya çağrılış şekilleri nelerdir?
2- Yusuf Has Hacip’in doğruluk, saadet, akıl, akıbet kavramlarıyla sembolleştirdiği kahramanların, eserin alt metininde gizli farklı sembolleri de olabilir mi?
3- Eserde iki ana kahraman (Aytoldı ve Odgurmuş) niçin eserin sonuna kadar hayatta değildir?
4- teshayattadır?
5- Eserde üstün bir makamda gösterilen hükümdar, hizmetinde çalışmayı kabul etmediği halde Odgurmuş’a niçin üç kere Ögdülmiş’i göndermiştir?
6- Diyaloglar vasıtasıyla insanlarda bulunması gereken erdemleri okuyucuya aktaran esere göre ideal insanın/ kâmil insan nasıl olmalıdır?
7- Bu vb. soruların cevaplarının yapılacak çalışma ile eserdeki somut ifadelerle (kahramanların birbirleriyle olan diyalogları) karşılık bulacağı ön çalışmalarla tespit edilmiştir. Bu çalışma ile ulaşılmak istenen temel amaç eserin kahramanlarının ilişkilendirildiği dört kavramın “Yusuf Has Hacip’in ideal insanını” nasıl tasvir ettiğini ortaya çıkarabilmekle birlikte bu ideal insanın iki dünya mutluluğunu nasıl yakalaması gerektiğini ortaya çıkarabilmektir. Çalışmada belirtilen amaca ulaşmak için eserin yüzey yapısındaki kahraman tasvirlerinden, kahramanların diyaloglardan ve eserdeki olay akışından hareket edilecektir .
Anahtar Kelimeler
Kutadgu Bilig, Kutadgu Bilig Kahramanları, Küntogdı, Aytoldı, Ögdülmiş, Odgurmış