Özet
Sudan’da İngiliz Kolonyalizmine Geçiş: Condominium Antlaşması (1899)
İngiltere’nin Sudan üzerindeki mutlak egemenliği 1899 Antlaşması ile başlamış olsa da Sudan üzerindeki nüfuz mücadelesi 1881’de Muhammed Ahmed’in mehdilik söylemlerine kadar gitmektedir. Hatta İngiltere’nin bölge üzerine ilgisi Mısır Hıdivi’nin emrinde İngiliz subayların Sudan’da üst düzey görevlere geldiği 1870’li yılların başlarına kadar götürülebilir. İngiltere’nin Sudan üzerindeki politikalarının eylem planına alınması Mısır’ın 1882’de işgal edilmesi ile başlar. İngiltere’nin Mısır ile birlikte güneye doğru genişleme politikası Sudan Mehdisi Muhammed Ahmed’in güçlü aksiyonları nedeniyle yaklaşık 20 yıl sonra mümkün olabilmiştir. İngiltere-Mısır gücünün büyük kayıplar vererek geri çekilmesi sonrası ikinci işgal girişimi 1896’da Dongola Seferi ile başlamıştır. Muhammed Ahmed’in halefi Halife Abdullah’a karşı İngiltere-Mısır ortak askeri gücü tarafından yürütülen bu operasyon 1898’de neticelenmiş, Ocak 1899’da Condominium Antlaşması ile Sudan’ın resmi statüsü belirlenmiştir. 19 Ocak 1899’da İngiltere, Mısır ve Sudan arasında yapılan bu antlaşma Sudan’ın egemenliğini İngiltere ve Mısır ortak idaresine bırakmıştır. 1899 Antlaşması 12 maddeden oluşmakta olup bazı maddeleri İngiltere ve Mısır idaresi tarafından sonraki senelerde tartışmalara neden olmuştur. Bu antlaşmanın maddelerinin belirlenmesinde İngiltere’nin Kahire’deki Büyükelçisi Lord Cromer’ın katkıları olsa da önemli ölçüde İngiliz Hükümeti tarafından oluşturulduğu ifade edilmelidir. Bu çalışma, o dönemin eşsiz idare biçimi Condomium’a geçiş sürecini ve 1899 Antlaşmasını inceleyecektir. 1899 Antlaşması’nın değerlendirilmesi ile Sudan’ın 20. yüzyılda İngiliz sömürgesi altında olduğu dönemlerin daha iyi anlaşılması mümkün olacaktır.
Anahtar Kelimeler
Afrika, Sudan, Sömürgecilik, Condominium