Özet
Kısasü’l-Enbiyâlarda Kişi Adları İçin Yapılan Açıklamalar Üzerine “Halk Etimolojisi” Bağlamında Bir Değerlendirme
“Peygamberlerin hikâyeleri” anlamına gelen Kısasü’l-Enbiyâlar; Kur’ân-ı Kerim, tefsir ve çeşitli hadislere dayandırılarak peygamberlerin ve dinler tarihi için önemli kişilerin hikâyelerini anlatan eserlerdir. Kısasü’l-Enbiyâlar, genellikle kainatın yaratılışı ile başlayıp Hz. Muhammet’in hayatının anlatılması ile son bulmaktadır. İlk örnekleri Arap ve Fars edebiyatında görülen bu tür içinde ekmek yapımı, bitkilerin büyümesi, yeme içme ve barınma gibi insanlık tarihi ile ilgili ilk öğretileri bulmak mümkündür. Bu konuda yazılmış ilk eserler Sa’lebî’nin Kitâbu ‘Arâ’isi’l-Mecâlis fî Kısasi’l-Enbiyâ’sı ile bu eserin başka bir varyantı olan Kısâî’nin Kısasü’l-Enbiyâ’sıdır. Türkçeye çevrilen bu eserler, zamanla Türk kültürü tarafından benimsenmiştir. Türk edebiyatında yazılan ilk Kısasü’l-Enbiyâ örneği 14. yüzyılda Rabguzi tarafından telif edilmiştir. Eski Anadolu Türkçesi döneminde Türkçeye çeviri yoluyla kazandırılmış pek çok nüshası bulunan Kısasü’l-Enbiyâlarda peygamberlerin mucizelerinin anlatıldığı bölümlerde peygamber ve bazı önemli şahıs adları hikâyeler çerçevesinde açıklanmıştır. Kısasü’l-Enbiyâlar’ın fonolojik, morfolojik, sentaks ve gramer hususiyetleri; çeşitli açılardan incelenmiş olmakla birlikte, özel adbilimi açısından yeteri kadar incelenmediği görülmektedir. Bu makalede, Türk kültür tarihi için son derece önemli olan Kısasü’l-Enbiyâlar, halk etimolojisi ve kişi ad bilimi bağlamında değerlendirilmeye çalışılacaktır. Listelenen örneklerle birlikte ilgili kelimelerin yeni bir etimolojisini yapmak yerine kelimenin izahı için anlatılan hikâyelerin önemi vurgulanmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Özel Adbilim, Kişi Adbilimi, Halk Etimolojisi, Kısasü’l-Enbiyâ