Özet
Gürcistan’da Şehnâme
Gürcü-İran ilişkilerinin tarihi M.Ö. yıllara dayanmaktadır. Bu ilişkilerin Gürcü kültürü ve edebiyatı ve tarihine yansımaları değişik dönem ve türde gerçekleşmiştir. İranlı şair Firdevsi (940-1040)’nin Şehnâme’si Gürcü halk ve yazılı edebiyatı üzerinde en kalıcı etkiyi yapan eserlerdendir. Şehnâme, Gürcü edebiyatına çevrilmeden önce Şehnâme’de geçen kimi mitolojik ve tarihî öyküler (Pehlevi versiyonu da dahil) Gürcü halkı arasında anlatılmaktaydı. Gürcistan’da İranoloji’nin kurucularından N. Y. Marr’ın iddialarına göre, Şehnâme’nin Gürcü edebiyatına ilk çevirisi 12. yüzyılda geçekleşmiştir. Bu çevirinin bugün elimizde olmamasından dolayı ilk çevirinin Şehnâme’nin tamamını mı, veya içinden bazı bölümleri mi temsil ettiği konusunda bir fikre sahip değiliz. Gürcü arşivleri 12. yüzyılı takip eden yüzyıllarda Gürcüce’ye çevirilen Şehnâme nüshalarını barındırmaktadır. Bu çevirilerin el yazmaları ve bunlar üzerine kaleme alınan değerlendirme yazıları 15. yüzyıldan itibaren Şehnâme’nin Gürcüce’ye hem manzum hem de mensur olarak çevrilmeye başlandığını ortaya koymaktadır. Söz konusu Şehnâme çevirilerini kimlerin yaptığı ve Farsça Şehnâme’nin hangi versiyonlarından yapıldığının tespiti bu çalışmanın amacını oluşturmuştur. Çalışma neticesinde elde edilen bulgular, Gürcüce’ye çevrilen Şehnâme’nin sadece otantik metinden yapılmadığı, sonraki yüzyıllarda Farsça Şehnâme’ye yapılan ilavelerin de Gürcüce’ye çevrildiğini ortaya koymuştur.
Anahtar Kelimeler
Gürcüce Şehnâmeler, manzum-mensur Şehnâme çevirileri, Gürcü-İran kültür ve edebiyat ilişkileri.