Özet
Evliya Çelebi Seyahatnamesi Bağlamında Nahçıvan Bölgesi Kültürel Yaşamına Bir Bakış
Seyahatnameler; İbn-i Batuta, Marko Polo gibi ilk örneklerinden bu yana, kültür araştırmaları için her zaman temel kaynak niteliğinde olmuşlardır. Öncü isimlerde olduğu gibi Türk seyyahlık geleneğinin zirvesindeki isim Evliya Çelebi de eserinde birçok konuya değinmiş, değindiği konularda zengin bilgiler aktarmıştır. Gezdiği yörelerin günlük hayatını, kültürel yaşamını coğrafi ve siyasi özelliklerini bazen abartılı bazen efsanevi, kendine has üslubuyla okuyucuya sunmuştur.
Evliya Çelebi on ciltten oluşan eserinin ikinci cildinde Nahçıvan yöresi kültürel yaşamı ile ilgili oldukça ayrıntılı bir tablo çizmiştir. Seyyahın oluşturduğu eser, yöre insanıyla ilgili derin gözlemleri barındırdığı için bir sözlü tarih veya sosyal tarih çalışması kapsamına alınabilir. Eser; yörenin dil ve lehçe özellikleri, söz varlığı, hoşlama ve uğurlama gibi kalıp sözleri barındırması açısından sözlü unsurlar; halkın ruhsal-fiziksel özellikleri, mutfak kültürü, ekonomik faaliyetleri barındırması açısından maddi unsurlar aracılığıyla kültür okumaları yapmaya oldukça uygundur. Tüm bu nitelikler sebebiyle, Evliya Çelebi’nin seyahatmesi Nahçıvan tarihi açısından büyük önem arz etmektedir. Bu sebeple çalışmada, Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinden hareketle “Eğlence Kültürü”, “Misafirlik ve Hediyeleşme Kültürü”, “Mutfak Kültürü”, “Halkın Ruhsal-Fiziksel Özellikleri” ve Giyim Kuşamı”, “Ekonomik Faaliyetler”, “Bölge Dili ve Söz Varlığı” ve “Halk İnançları” konuları açısından Nahçıvan bölgesinin kültürel yaşamı üzerine tespit ve değerlendirmeler yapılması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Evliya Çelebi, Seyahatname, Nahçıvan, Kültür, Folklor